Alahovi hrišćani na Balkanu (6): Smrtna kazna za krštenje
Muslimani na Balkanu su u davna vremena poštovali hrišćanska znamenja. Drveni krst srpskog kneza Svetog Jovana Vladimira, koji je ubijen 1016. godine, kao svetinju čuvaju muslimani u Crnogorskoj Krajini. Još pre jednog veka srpski etnolog Tihomir Đorđević pronašao je da "svake godine o Duhovima, muslimani zajedno sa hrišćanima rano u praskozorje nose ovaj krst na planinu Rumiju. Tu se svi mole bogu, zatim se vesele i pucaju iz pušaka". U Bosni su neki muslimani držali u svojim žitnicama zaplenjene manastirske krstove radi roda i berićeta, i nikako nisu hteli da ih prodaju.
Papski vizator, crkveni inspektor Petar Masarek izvestio je 1624. godine Rim da franjevci u Bosni i okolnim krajevima "krste sinove Turaka", što znači da su deca posle obrezivanja, suneta, bila i krštena. Za ovakvo krštenje sledila je smrtna kazna i svešteniku i krštenome, a reč je bila najviše o kriptokatolicima koji su, kako navodi Masarek, u najvećoj tajnosti donosili svoju decu u crkvu na katolički obred, jer su verovali da će deca tako biti zaštićena od bolesti i pobediti u boju. Ovo praznoverje je bilo toliko jako da su muslimani ponekad čak prisiljavali fratre da to učine.
Bosanski franjevci su se obratili i papi Urbanu Sedmom sa molbom da im dopusti da krste muslimane, a papa je 1625. doneo buli u kojoj stoji: "Vama (dopuštamo) da možete krstiti koju mu drago djecu krišćana, a tako i Turke i druge nevjernike."
Jevanđelje kod derviša
Bosanci muslimani su nabavljali Sveto pismo, štampano 1563. u prevodu istarskih protestanata, i na ćirilici. I neki stavrioti u Trapezuntu, u današnjoj Turskoj, brižljivo su čuvali svoje hrišćanske svete knjige, a Jevanđelje su prihvatali čak pripadnici pojedinih derviških redova. Tako hurufije ne oklevaju da se pozovu na Hrista, na Sveto pismo i na hrišćanske svece. Osnivač ovog reda Fadlulah u svojoj knjizi Džavidan u 13. veku često citira Jevanđelje, a naročito dobro poznaje Jovanovo. I njegovi učenici se takođe pozivaju na Jevanđelja.
Kako svedoči sekretar francuskog konzulata u Travniku Šomet Defose, krštenju se pribegavalo i kad bi se neko teško razboleo. Takvog bolesnika katolički sveštenik bi krstio i dao mu poslednje pomazanje. Iako je to bilo u suprotnosti sa njihovim zakonom, muslimani se, tvrdi Defose, u ovakvim okolnostima nisu skrivali. I muslimani u Albaniji su krštenje smatrali zaštitu od zlih duhova, veštica i vukova, ali je u 17. veku crkva zabranila krštavanje dece iz tih, magijskih razloga jer je "krštenje ulaz u sva svetajstva i ispovedanje vjere".
Ove zabrane su se često donosile i kasnije, ali se običaj i pored toga održao, sve do novog doba. Etnolog Milenko Filipović je polovinom 20. veka pronašao da među muslimanskim Albancima ima onih koji su kršteni jer "običaj je kod muslimanskih Arbanasa, a naročito kod muslimanskih Cigana, u okolini Preševa i Bujanovca, da se novorođeno dete iznese na put, ako se u porodici ne drže deca. Ako prvi čovek koji naiđe na dete bude musliman, on ga podiže, prima, i vrši šišano kumstvo. Ako prvi naiđe hrišćanin, on ga krštava kao kum po pravoslavnom obredu. Kad odraste, takav musliman odlazi i u crkvu i veoma poštuje svog kuma". Jedan izveštaj iz sredine 19. veka kaže da hrišćani nazivaju bugarske muslimane i "Kumi Hasanovci" zato što oni, kada daju ime novorođenom detetu, zovu najpre za kuma Bugarina hrišćanina da mu da ime, a onda mu, prema muslimanskom običaju ime daje hodža.
Trgovina svecima
Prilikom rušenja jedne stare muslimanske kuće u području Razgrada na severoistoku Bugarske otkriven je pre nekoliko decenija bronzani ruski triptih sa početka 18. veka, koji se nekad proizvodio serijski, za domaćinstva. Sačuvano je i pismo jednog trgovca iz Silistre, grada na bugarsko-rumunskoj granici, koje je poslao u Bukurešt i tražio da mu se pošalje velika količina štampanih ikona svetaca koje će prodavati u "velikoj silistrijskoj eparhiji". Veliki vezir Ali-paša Čorlu je saznao za tu unosnu rusku trgovinu ikonama na Balkanu, pa je 1706. naredio da se ruski trgovci zatvore, a roba da im se oduzme i uništi, uz objašnjenje da su trgovci u narodu širili idolopoklonstvo.
Porodice balkanskih muslimana zadržale su svog nekadašnjeg hrišćanskog sveca kao zaštitnika, i to iz istog razloga zbog koga su odvodili decu u crkvu na krštenje, da bi ih zaštitili od bolesti i smrti. U prvoj polovini 19. veka bosanski muslimani su slavili Svetog Petra, Svetog Iliju ili Svetog Đorđa. A Ivan Jastrebov, ruski diplomata u Prizrenu, navodi 1879. da su se Brođani, muslimani iz Gore na Kosovu, držali i svoje kućne slave, "lomili kolač i pri urvinama crkve pričešćivali se ovim kolačem, zalivajući ga vinom", pošto već više nije bilo pravoslavnih sveštenika u selu. Za Gorance je, inače, najveći stari praznici bio Badnji dan i Božić. Tada se varila pšenica i mesio božićni kolač u koji se stavljala "jaka para", verovatno dukat, a devojke bi pevale i igrale, gosteći se raznim poslasticama, pa i tim naročitim božićnim kolačem.
