Naši naučnici za večnost (7): Oda Jugoslaviji

Već tokom Prvog svetskog rata srpski filolog i profesor Pavle Popović je ušao u politiku na nove, zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca. Napustio je svoju ideju o samobitnoj srpskoj književnosti i početkom 1918. godine objavio delo "Jugoslovenska književnost".

wikimedia.org

Pavle Popović

To je prva od nekoliko knjiga u kojima će paradigma jedinstvene jugoslovenske književnosti predstavljati osnovicu Popovićevog rada. Prilikom pristupanja Srpskoj kraljevskoj akademiji 1922. godine, održao je besedu "Jugoslovenska književnost kao celina".

Osam godina kasnije, za francusko područje objavio je još jedan pregled jugoslovenske književnosti, koji je četiri godine kasnije objavljen i na srpskom jeziku kao "Ogled o jugoslovenskoj književnosti".

Pregledu srpske književnosti se Popović nikada nije vratio.

Pavle Popović je između dva svetska rata imao ogroman autoritet u srpskoj i jugoslovenskoj nauci o jeziku. Njegov "Pregled" je imao bar 10 izdanja.

Čiji su Dubrovčani

Dok se dubrovačka književnost u istorijama srpske književnosti smatrala delom srpske, ili bar zajedničkom srpsko-hrvatskom književnošću, kod Antuna Barca ona je izostavljena iz srpske književnosti i uključena samo u hrvatsku, što je i bilo nastojanje hrvatskih istoričara još od 19. veka. Međutim, to je učinjeno i u ediciji Srpska književnost u sto knjiga koju je objavila Matica srpska i Srpska književna zadruga 1958. do 1966, zatim u Nolitovoj ediciji Srpska književnost u književnoj kritici u osam knjiga 1965, kao i u Istoriji srpske književnosti Jovana Deretića 1983. godine.

Beogradska katedra za srpsku književnost pretvorila u Katedru za jugoslovensku književnost, i pod tim imenom, katedre su trajale u mnogim univerzitetskim centrima do pred kraj šezdesetih godina 20. veka. Potom su postale katedre za jugoslovenske književnosti.

Međutim, jugoslovenska književnost je počela da se raspada još mnogo pre no što se raspala istoimena država. Nagoveštaj tog raspada bila je knjiga "Jugoslovenska književnost" koju je, po nalogu Komiteta za saradnju sa inostranstvom, pisao Antun Barac 1954. godine.

Iako je imala isti naslov kao i knjiga Pavla Popovića, u njoj se zapravo prati poseban i odvojen razvoj srpske, hrvatske i slovenačke literature, i to više nije bila istorija jedne književnosti.

Posle Drugog svetskog rata ni Pregled srpske književnosti Pavla Popovića nije bio preštampavan, a o autoru se gotovo i nije više pisalo. Pavle Popović tu degradaciju svog rada nije doživeo. Umro je 1939. godine u Beogradu.