Naši naučnici za večnost (4): Trn u oku vlastima
Koliko su naučni radovi fiziologa Ivana Đaje bili značajni, najbolje svedoči njegov prijem u Francusku akademiju nauka 1955. godine, u odeljenje za medicinu i hirurgiju, i to u stolicu koja je ostala upražnjena posle smrti ser Aleksandra Fleminga, slavnog pronalazača penicilina.
Nešto ranije, rektor Sorbone je srpskom naučniku već uručio titulu počasnog doktora nauka Pariskog univerziteta. Upravo je Đajin prijem u Francusku akademiju bio povod za jedan mali diplomatski skandal, koji će pokazati kako je ovaj velikan bio primljen u sopstvenoj otadžbini.
Na svečanosti upriličenoj u Francuskoj akademiji nauka, povodom Đajinog prijema za dopisnog člana, nije bio prisutan samo jugoslovenski ambasador. Naime, mladi naučnik, uvek elegantno obučen i doteran, ljubazan u ophođenju prema ljudima, bio je u isto vreme sposoban za finu ironiju i pobornik bratstva među ljudima, bez obzira kojim "blokovima" pripadaju, i zato je predstavljao trn u oku domaćim vlastima, poratnim, ali i predratnim.
Pročitajte još:
* Naši naučnici za večnost (1): Rat ukinuo priznanje
* Naši naučnici za večnost (2): Jugoslavija u nuklearnoj eri
Još kao rektor Beogradskog univerziteta, Đaja je 1934. godine zajedno sa pobunjenim studentima protestovao protiv upada policije u Univerzitet, braneći autonomiju ove ustanove i njene đake. Kada su ga 1945. godine, po svedočenju njegove kćerke Ivanke, predstavili Titu "kao studentsku majku i crvenog rektora", budući da je zapravo štitio marksistički orijentisanu omladinu, Ivan Đaja je odgovorio: "Ja sam ih samo štitio da mogu da uče, a njihove političke zanose sam smatrao mladalačkim neozbiljnostima"
Đaja je bio i veliki popularizator ne samo nauke nego i tzv. zdravog života, pisac filozofskih knjiga, veliki prijatelj naučnik Milutina Milankovića, i čovek na čiji je predlog Srpska akademija nauka promenila naziv, pridodajući i umetnosti - SANU. Ivan Đaja, osnivač srpske i južnoslovenske fiziologije, preminuo je 1957. godine u Beogradu.
Kada je 2010. godine, Đaji u čast, Biološki fakultet organizovao simpozijum "Sto godina beogradske fiziološke škole Ivana Đaje", pozivu su se odazvali vodeći naučnici iz čitavog sveta.
Priroda nauke
Baveći se naučnim radom iz oblasti fiziologije, biološke discipline koja sintetiše sva znanja nauke o životu, akademik Đaja je nastojao da predstavi i odgovarajuća filozofska tumačenja o prirodi nauke, njenim osnovama, merilima, načelima i putevima razvoja.
Već početkom 30-ih godina, Đaja je izneo svoje filozofske poglede u knjizi "Tragom života i nauke". Potom je objavio niz publikacija među kojima i "Od života do civilizacija", "Niz vodu", "Dubrovački razgovori", dok mu je u rukopisu ostalo delo "Otkriće sveta". Krunu njegovog filozofskog opusa predstavlja monografija na francuskom jeziku "Čovek i inventivni život", jedinstvena opšta fiziologija prirode.
