Naši naučnici za večnost (3): Član dve akademije
Ivan Đaja, prvi srpski fiziolog svetskog glasa, zaslužio je ovaj naslov time što je utemeljio naučnu fiziologiju, zasnovanu na eksperimentalnom radu, ne samo u Srbiji, nego i u celoj jugoistočnoj Evropi. Bio je i osnivač međunarodno priznate Beogradske fiziološke škole, član srpske i francuske akademije nauka i dobitnik prestižnih međunarodnih naučnih priznanja.
Đaja je ostao upamćen i kao filozof, književnik, rektor Beogradskog univerziteta, prvi dopisnik "Politike" iz inostranstva i umešni flautista, ali i kao čovek slobodnog duha koji se nije ustručavao da izrazi svoje stavove, i za to bio spreman da plati punu cenu, i to u zemlji u kojoj nije morao da živi a koja je često previđala značaj svojih velikana.
Rođen je u francuskom gradu Avru 1884. godine. Otac mu je bio Božidar Đaja, Srbin iz Dubrovnika i pomorski kapetan, koji je za sobom ostavio i nekoliko romana, a majka Francuskinja, Delfina Depoa. Ivan Đaja je imao šest godina kada se njegova porodica preselila u Srbiju, gde je dečak završio osnovnu školu i gimnaziju. Posle velike mature vratio se u Francusku, gde je nakon godine provedene na Liceju u Ruanu 1903. godine upisao studije na prestižnoj Sorboni u Parizu. Prvi naučni rad o radu pankreasa objavio je već 1906, kad je imao 22 godine. Tri godine kasnije doktorirao je na Sorboni 1909, sa tezom iz fiziologije: "Studija fermenata, glikozida i ugljenih hidrata kod mekušaca i rakova".
Iako je kao Francuz po majci, sa diplomom doktora nauka sa Sorbone i sjajnim vezama u naučnom svetu, imao zajamčenu blistavu karijeru u razvijenoj Evropi, Ivan Đaja se vratio u nerazvijenu i siromašnu Srbiju i već naredne, 1910. godine osnovao Institut za fiziologiju, potonji Fiziološki zavod, prvi te vrste u jugoistočnoj Evropi, kojim će uspešno rukovoditi više od 40 godina, kao i Katedru za fiziologiju, u okviru Instituta, prvu među Južnim Slovenima. O
vo označava početak zlatnog doba srpske fiziologije. Uspešno rukovođenje Institutom je krunisano međunarodno priznatim i poznatim nazivom za ovu ustanovu: Beogradska fiziološka škola. Ubrzo po osnivanju katedre, Đaja je počeo da se intenzivno bavi naučnim istraživanjima. Njegova deviza je bila "Nijedan dan bez eksperimenta". Već 1912. objavio je i prve rezultate svojih istraživanja u radu koji je naslovio "Fermenti i fiziologija", da bi desetak godina kasnije napisao i prvi udžbenik te vrste u Srbiji. Prvi svetski rat je proveo u Beču, pod prismotrom policije, a posle rata je postao potpredsednik Crvenog krsta Jugoslavije.
Nauka o životu
Fiziologija je medicinska nauka koja se bavi proučavanjem rada organizama iz celog živog sveta kao i mehanizama koji nadziru i regulišu životne procese, pa se naziva i naukom o životu. Naziv joj potiče od grčkih reči fizis i logos, priroda i razum. Najpoznatija je fiziologija čoveka, gde nauka nastoji da potanko razjasni različite funkcije u ljudskom telu, kao što su hemijske reakcije koje se zbivaju u ćelijama, prenos nervnih impulsa sa jednog dela tela na drugi, kontrakciju mišića, razmnožavanje, kao i najsitnije pojedinosti pretvaranja svetlosne energije u hemijsku, šta podražava oko i omogućava da vidimo okolni svet.
