Putevi balkanske nepravde (1): Hrvatska pravda živi u Strazburu

Jednogodišnje hrvatsko članstvo u Evropskoj uniji ima skoro poražavajući bilans neuspeha, posrtanja, nesnalaženja i uglavnom minusa. Kada su evroskeptici, uoči ulaska Hrvatske u EU, 1. juna 2013. godine, vrištali da se ne srlja u to društvo kao guske u maglu, da Hrvatska nije spremna, niko ih nije ozbiljno shvatao.

Evropski sud za ljudska prava u Strazburu

 

I srpski lideri u Hrvatskoj zaslužni su za taj hrvatski veliki skok. Milorad Pupovac je slavodobitno poručio da je to baš "veliki dobitak za Srbe u Hrvatskoj", da problemi sa kojima se suočavaju nisu više samo hrvatsko unutrašnje pitanje već su podignuti na višu razinu, sada su postali evropski, umesto u Zagrebu rešavaće se u Briselu.

Hrvati su na poslednjim izborima za Evropski parlament većinsku podršku dali desnim strankama, predvođenim HDZ-om, Pupovac je za dlaku izgubio mesto srpskog poštara u Briselu, pa su srpski problemi zalutali i umesto u Brisel u gomilama stižu u Strazbur, na Evropski sud za ljudska prava.
 

Tako je evropski put samo prošle godine koštao Hrvatsku 1,5 miliona kuna za izgubljene sporove u Strazburu. A tokom 2011. godine Hrvatska se branila u 1.752 sudska procesa u Strazburu. U toj poplavi tužbi najviše ima hrvatskih Srba, koje je država ojadila, osiromašila, opljačkala, očistila, da većina nikada neće stići do Strazbura jer je taj put skup i zahtevan. No, i oni malobrojni koji uspeju da ga savladaju, osim vlastite satisfakcije, ostaće upamćeni kao pioniri zaslužni za raskrinkavanje jednog velikog, sistematskog državnog zločina. Hrvatska je država, što je Evropski sud već nekim presudama potvrdio, odgovorna za etnički motivisana ubistva Srba u ratu devedesetih, izbacivanja iz stanova, miniranje njihovih kuća, uskraćivanje penzija... Iako statistika u Hrvatskoj, kakve li slučajnosti, ne beleži etničku pripadnost podnosilaca tužbi, iz njihovog sadržaja sasvim je jasno ko su oni.

Milorad Pupovac

Zahvaljujući Srbima Hrvatska je u godinu dana članstva u EU u plusu jedino u Strazburu. Samo na tom kontu beleži veliki skok, sve ostalo su debeli minusi. Broj predmeta na Evropskom sudu za ljudska prava povećan je za gotovo dva puta.

Tužbe se, po rečima Štefice Stažnik, zastupnice Hrvatske na sudu u Strazburu, najviše odnose na povredu prava na pošteno suđenje, zatim neefikasne istrage za ratne zločine, a sve je više i onih za prisilna iseljenja, miniranje kuća, uskraćene penzije...

Ipak, prvi put je sredinom juna Evropski sud u Strazburu doneo presudu po kojoj je država Hrvatska dužna da Ani Jelić iz Siska na ime odštete za ubijenog supruga 1991. godine isplati 20.000 evra i još 1.000 na ime sudskih troškova. To je bio prvi proces koji je pred tim sudom pozitivno okončan u korist srpske strane, pa je izazvao pravu uzbunu u državnim strukturama Hrvatske. Zbog njega je hrvatska Vlada 10. jula donela odluku o osnivanju Međuresorne radne grupe za podršku Kancelariji zastupnika Hrvatske pred Evropskim sudom za ljudska prava, u pripremi predmeta koji se odnose na istrage ratnih zločina počinjenih za vreme ili posle akcije "Oluja" 1995. godine.
 

Zasedanje Vlade Republike Hrvatske

 

Presuda Evropskog suda u slučaju Jelić značajna za sporove srpskih porodica protiv Hrvatske. Samo u "Oluji" je, prema Veritasovim podacima, ubijeno više od 1.200 civila, a porodice mnogih od njih vodile su i još vode sporove protiv države RH. Na hrvatskim sudovima po pravilu su ih gubile ako prethodno nije utvrđena krivična odgovornost konkretnog pripadnika hrvatske vojske ili policije. Poslednji takav drastičan primer je nedavno ooslobađanje pripadnika specijalne policije za svirepo ubistvo staraca u Varivodama, gde je u obrazloženju presude sudija konstatovao da je evidentno da su masakr izvršili pripadnici policije, ali da istraga nije došla do njihovih imena. Ako ne zbog ratne štete, onda se zahtevi na hrvatskim sudovima odbijaju zbog nemogućnosti da se dokaže da su ubice pripadnici oružanih snaga (teret dokaza leži na porodicama ubijenih) ili, najčešće, zbog zastarelosti potraživanja.
 

Pred sudom u Strazburu trenutno se vode sudski postupci po 21 tužbi protiv RH, čiji podnosioci smatraju da državna tela nisu sprovela efikasnu istragu smrti njihovih rođaka, srpskih civila ubijenih za vreme ili posle "Oluje". U svakom predmetu država treba da dostavi prvo izjašnjavanje tom sudu najkasnije do 15. septembra ove godine. A dramatično povećava broj tužbi protiv Hrvatske pred Evropskim sudom za ljudska prava. Već je do sada na tom sudu bilo hiljade tužbi u kojima su iseljeni Srbi tražili da se ponove farsični sudski postupci kojima im je oduzeto stanarsko pravo, a u kojima nisu ni učestvovali, niti su bili obavešteni o tim suđenjima.

Navali Srba u Strazbur doprinosi i praksa Ustavnog suda Republike Hrvatske, koji je uveo novu sudsku praksu kojom automatski odbija i odbacuje sve zahteve koji se tiču konvalidacije staža, nadoknade štete za uništenu imovinu i povratka stanarskih prava, kao i one za isplatu otetih penzija onima koji su prebivalište imali na području bivše Krajine. Hoće li Strazbur bar delimično ispraviti tu nepravdu veliko je pitanje. Pogotovo što je u mnogo slučajeva do sada odbio brojne tužbe oštećenih Srba sa obrazloženjem da im je nepravda nanesene pre nego što je Hrvatska potpisala Konvenciju o saradnji sa Međunarodnim sudom za ljudska prava u Strazburu.