Stefan Lazarević: Vazal koji je osnažio Srbiju
Stefan Lazarević rođen je 1377. godine u Kruševcu, tadašnjoj prestonici svog oca kneza Lazara i majke kneginje Milice Hrebeljanović. Kada je Lazar poginuo u Kosovskom boju, Stefanu je bilo 12 godina, ali kneginja Milica je smatrala da presto može preuzeti samo njen sin. U strahu da je Vuk Branković ne nadjača, stupila je u kontakt sa Osmanlijama i napravila sa njima sporazum. Počeli su pregovori koji su Srbiju učinili vazalnom, a Stefan Lazarević se obavezao da će Osmanlijama slati vojnike, plaćati danak i jednom godišnje ići na dvor sultana da mu potvrdi pokornost.
Kao veran vazal sultana Bajazita, Stefan Lazarević je osigurao bezbednost svoje države. Zbog istaknute uloge u otomanskoj pobedi u bici kod Nikopolja, Stefan je kao nagradu dobio veći deo Brankovićevih poseda. Vladavina mladog kralja je obeležena bunama, vazalnim ratovima i dinastijskim sukobima.
Sukob sa Brankovićima trajao je gotovo deceniju, a okončan je tek kada je Stefanova rođena sestra Mara Branković ponudila pomirenje porodica. Pošto nije imao dece, pristao je da mu naslednik bude njen sin, Đurađ Branković.
Zahvaljujući Stefanovoj pomoći Turcima Srbija je imala jedan period mira, za koji neki smatraju da je iskoristio da u političkom, ekonomskom, kulturnom i vojnom pogledu osnaži svoju zemlju. Objavio je "Zakonik o rudnicima", kojim se uređuje život u Novom brdu, tada najvećem rudniku na Balkanu, i time pojačao razvoj rudarstva koje je bilo glavna privredna grana tadašnje Srbije.
Prodor Tatara u Malu Aziju uticao je na situaciju u Srbiji. U bici kod Angore sultan Bajazit je zarobljen, ali se Stefan sa svojih 5.000 naoružanih oklopnika opet istakao. Vizantijski hroničar Laonik Halkokondil navodi da su se "Srbi borili kao vazdašnji junaci, svake pohvale dostojno".
Visoki
Stefana Lazarevića narodno predanje naziva Visoki Stevan.
Nakon tog osmanlijskog poraza, Stefan se okrenuo Carigradu, gde mu je dodeljena visoka titula despota koja se u vizantijskoj hijerarhiji nalazila odmah ispod carske. Tako je za kratko vreme uspeo da od najagilnijeg turskog vazala postane njihov protivnik i uzme Jelenu, vizantijsku princezu, za ženu. U međuvremenu, situacija u Srbiji se dodatno zakomplikovala sukobom između Stefana i njegovog mlađeg brata Vuka. Vuk je u leto 1403. godine napustio Srbiju i uputio se kod novog sultana Sulejmana da traži vojsku protiv starijeg brata. Iste godine i Stefan Lazarević je postao Sulejmanov vazal.
Međutim, već krajem iste godine ušao je u vazalne odnose i sa ugarskim kraljem Žigmundom, od koga je na upravu dobio Mačvu, Beograd, Golubac i imanja po Ugarskoj. Time je pomerio severnu granicu zemlje, reke Savu i Dunav. Po preuzimanju Beograda počeo je obnovu tvrđave, radove na razvoju i grad učinio prestonicom.
Stefan Lazarević je preminuo jula 1427. godine od srčanog udaru. Po povratku iz Šumadije zastao je kod Kragujevca da se odmori, a posle je otišao u lov. Tokom lova, dok je bio na konju, udarila ga je srčana kap. Poput svog oca i predaka po majci Nemanjića, Stefan je bio veoma darežljiv prema monasima i manastirima i nekolicini je bio i ktitor. Njegova najznačajnija zadužbina bio je manastir Resava, poznatiji kao Manasija. Istorijski izvori navode da se bavio i prevođenjem sa grčkog i latinskog jezika. Bio je pokrovitelj umetnosti i kulture, a i sam je bio pisac. Njegovo najpoznatije delo je svakako "Slovo ljubve", pesnička poslanica upućena, najverovatnije, njegovom bratu Vuku.
Neki smatraju da je tokom svoje višedecenijske vladavine Stefan uspeo da osnaži Srbiju u svakom pogledu i da period njegove vladavine predstavlja poslednju blistavu epohu u istoriji i kulturi srednjovekovne Srbije.
Srpska pravoslavna crkva ga je proglasila za sveca 500 godina nakon njegove smrti. Stefan Lazarević ima čak dve ulice u Beogradu: Bulevar Despota Stefana i Visokog Stevana.
Ko je bio despot Stefan Lazarević?
Odgovarili učenici nastavnika Blaženke Trivunčić, Nenada Milosavljevića i Ljiljane Simić iz Francuske.
