"Istorija Republike Srpske" (10): U rat se uključuje NATO
Tokom 1994. godine u građanski rat u Bosni i Hercegovini počeo je i neposredno da se uključuje NATO. Početkom februara, na sarajevskoj pijaci Markale, projektil koji je navodno ispaljen sa srpskih položaja, usmrtio je veliki broj civila. Bio je to povod da se umiješaju SAD i EU.
EU je dozvolila da se u sljedeća četiri dana izvrše vazdušni napadi na Republiku Srpsku, postavljen joj je ultimatum da povuče artiljeriju iz okoline Sarajeva, što je znatno oslabilo i odbranu srpskih dijelova grada.
Konačno, Skupština "Hrvatske Republike Herceg-Bosne" deklarisala se za očuvanje jedinstvene i nezavisne države Bosne i Hercegovine.
Kako da naručite ovu knjigu
Srpsko-englesko izdanje "Istorije Republike Srpske" možete poručiti preko internet prezentacije www.istorijarepublikesrpske.rs ili na telefon +381643231166.
Srbija solidarna sa narodom RS
Vojska Republike Srpske se pripremala za odbranu. Na Pale je 20. februara došao veliki broj političara, intelektualaca i umjetnika iz Srbije i Crne Gore, koji su svojim prisustvom željeli da se solidarišu sa narodom Republike Srpske.
Tom prilikom doputovao je i jedan od vođa demokratske opozicije u Srbiji - Zoran Đinđić. Đinđić je izjavio da bi bombardovanje Republike Srpske "bilo napad na srpski narod u celini".
Krajem februara 1994. avion NATO-a oborio je četiri aviona VRS zbog navodnog kršenja "zone zabranjenog letenja".
Sporazum između Bošnjaka i Hrvata, srpsko odbijanje mirovnog plana Kontakt grupe i nove sankcije Republici Srpskoj, koje je sada uspostavila i Savezna Republika Jugoslavija, podstakli su pokretanje jedne od najvećih bošnjačkih ofanziva u ratu.
Za razliku od neuspješnih nastojanja da osvoji srpske opštine na sjeverozapadnim obodima Sarajeva, ofanziva pod nazivom "Tigar 94" bila je uspješna.
Operacija "Zima 94" i uloga velikih sila
U poznu jesen 1994. snage Petog korpusa armije BiH napale su granične oblasti Republike Srpske u opštinama Bihać i Bosanski Petrovac. Prodor bošnjačkih snaga bio je iznenadan i napredovao čak 45 kilometara u dubinu srpske teritorije.
Uskoro su jedinice VRS, pod komandom generala Manojla Milovanovića, uspjele da zaustave prodor bošnjačkih trupa, preotmu osvojenu teritoriju i izvrše prodor do željezničke stanice u Bihaću.
Zajedničke akcije hrvatske i armije BiH
Početkom 1995. godine, VRS je, uprkos vojnim uspjesima prethodne godine, bila suočena sa novim izazovima.
U Zagrebu je, početkom marta, stvorena zajednička komanda Hrvatske vojske i Armije BiH.
Ofanziva bošnjačkih trupa na Ozren završava se osvajanjem Vozuće i velikih dijelova ove srpske enklave teritorijalno spojene sa Dobojem. Prognano je više od 4.000 Srba.
Upravo ugroženost Bihaćke krajine, najprostranije od pet izolovanih bošnjačkih enklava, dovela je do intervencije velikih sila i započela operaciju "Zima 94", Hrvatske vojske i Hrvatskog vijeća odbrane na teritoriji Bosne i Hercegovine, koja će voditi propasti Republike Srpske Krajine i padu južnih opština Bosanske Krajine.
NATO je krajem septembra 1994. iz aviona bombardovao Srpsko Sarajevo, a krajem novembra i položaje VRS. Pre toga, 3. novembra 1994, snage Armije BiH i HVO osvojile su strateški važan Kupres.
Istorija Republike Srpske":
Odlučujuće leto 1995.
Uoči odlučujućih događaja u građanskom ratu koji su uslijedili tokom ljeta 1995. godine bilo je izvjesno da su postavljene osnove za buduće ustrojstvo Bosne i Hercegovine. Samo je još ostalo pitanje unutrašnjih granica.
Ofanzive bošnjačkih i hrvatskih snaga tokom prve polovine 1995. godine nisu imale uspjeha.
Ipak, teškoće u odnosima sa Srbijom i teška kriza Republike Srpske Krajine, navodili su vlasti Republike Srpske da pokušaju odvojene pregovore sa Hrvatskom i velikim silama.
Na drugoj strani, većina političkih elita Republike Srpske i Republike Srpske Krajine težila je njihovom ujedinjenju u "Ujedinjenu Republiku Srpsku".
Bez pomoći Krajini
Početak kraja rata označio je napad hrvatske vojske na Zapadnu Slavoniju. SR Jugoslavija i Republika Srpska nisu pritekle u pomoć.
Zatim je došla nova kriza oko zaštićenih zona, prvo bihaćke, pa srebreničke. Dok su jedinice VRS ratovale na Bihaću, hrvatska vojska i HVO su u julu 1995. uspjeli da osvoje strateški važno Grahovo.
Glavni grad RS Krajine, Knin, sa tri strane je okružen hrvatskim trupama, koje su bez teškoća mogle da ga bombarduju.
U julu, Vojska RS je zauzela zaštićene zone Srebrenicu i Žepu. Ugroženost Bihaća postala je jedan od povoda napada hrvatske vojske, HVO i Petog korpusa Armije BiH na RS Krajinu 4. avgusta 1995. godine. Knin je osvojen već sutradan, a borbe su okončane do 9. avgusta.
Tokom avgusta i septembra hrvatska vojska, HVO i bošnjačke trupe uspjele su da osvoje deset opština u Bosanskoj Krajini.
Potpisi na principima mirovnog sporazuma
Poslije drugog masakra na Markalama, koji je 28. avgusta 1995, navodno, izvršila srpska artiljerija, NATO je započeo vojnu agresiju na Republiku Srpsku.
Vazdušni napadi trajali su do 14. septembra. Dvije sedmice kasnije u Njujorku su šefovi diplomatija SR Jugoslavije, Republike Hrvatske i bošnjačko-hrvatske Republike Bosne i Hercegovine potpisali dokument o osnovnim principima budućeg mirovnog sporazuma.
Zaključeno je privremeno primirje. Mirovni pregovori održani su u bazi "Rajt Peterson" u gradu Dejton u Ohaju, SAD.
Pregažena Abdićeva Cazinska Krajina
Pošto su bile zavarane navodnim planom da će u Bihaću biti izveden prevrat protiv generala Atifa Dudakovića, komandanta Petog korpusa Armije BiH, odanog Aliji Izetbegoviću, snage Fikreta Abdića su poražene i cjelokupna teritorija pod njihovom kontrolom - Cazinska Krajina - bila je pregažena.
Tako je nestala Abdićeva "Autonomna pokrajina Zapadna Bosna".
Oko 40.000 Bošnjaka prognano je na teritoriju Republike Srpske Krajine i potom Hrvatske.
