"Istorija Republike Srpske" (9): Priznanje jednostrane nezavisnosti
Građanski rat u Bosni i Hercegovini počeo je marta 1992. godine. Poslije mjeseci krize, rata u Hrvatskoj i napetosti između susjednih republika, SR Bosna i Hercegovina išla je ka propasti sigurnim korakom mjesečara.
Tokom 1991, na teritoriji Republike ubijeno je više stotina vojnika i civila. Velika većina među njima bili su Srbi i vojnici JNA. Muslimansko i hrvatsko vođstvo zahtevalo je bezuslovnu nezavisnost, odbili su planove unutrašnje federalizacije SR BiH, Izetbegović je čak povukao sopstveni potpis na Kutiljerovom planu.
Organizovan je referendum na koji su srpski predstavnici stavili neformalni, ustavom zagarantovani veto, ali je to zanemareno.
Kako da naručite ovu knjigu
Srpsko-englesko izdanje "Istorije Republike Srpske" možete poručiti preko internet prezentacije www.istorijarepublikesrpske.rs ili na telefon +381643231166.
Upad jedinica hrvatske vojske
Referendum nije uspeo pošto je glasalo manje od 2/3 izašlih. Ipak, nezavisnost je proglašena i SAD, EEZ i UN su je priznale.
Srpski narod nije prihvatio nezavisnost i branio je svoja prava.
Samo dva dana poslije ubistva na Baščaršiji započele su borbe u raznim krajevima Bosne i Hercegovine. Krajem marta u Posavinu su ušle regularne jedinice hrvatske vojske, uskoro su prodrle do prilaza Doboju. Hrvatske trupe su osvojile i strateški važan Kupres.
Početkom aprila, većinski Muslimani u Bijeljini podigli su se na oružje, ali su ih Srbi savladali uz pomoć paravojne jedinice Željka Ražnatovića Arkana.
Vojska Republike Srpske bila je u prednosti, u teškom naoružanju, ali gotovo dvostruko malobrojnija od udruženih armija protivnika. Smatra se da je imala manje od 80.000 vojnika, a njeni frontovi su se širili na oko 3.000 kilometara.
Tokom trajanja rata VRS je imala pet korpusa: Prvi i Drugi krajiški, Treći korpus, Istočnobosanski korpus i Hercegovački korpus.
Strateška nespremnost srpskog vođstva za rat
Svakako najvažnije pobjede VRS u 1992. godini bile su operacije "Vrbas 92" i "Koridor".
Prvo je VRS pod komandom generala Slavka Lisice, u energičnom napadu oklopnih jedinica, uspjela da oslobodi Kupres. Od juna do oktobra 1992. VRS u operaciji "Vrbas 92" uspjela je da okupi seoska područja naseljena Srbima, zauzimajući strateški važno Jajce.
Time je zaokruženo najveće cjelovito područje Srpske - Bosanska Krajina.
Međutim, srpsko vođstvo strateški nije bilo spremno za rat. O tome rječito govori činjenica da su srpske zemlje na istoku i zapadu Bosne i Hercegovine tokom puna dva mjeseca građanskog rata ostale razdvojene.
Nejasna i polovična politika JNA
Početkom rata, JNA je bila u gradskim kasarnama Sarajeva. Poslije uklanjanja prvih barikada, i posebno nakon priznanja nezavisnosti 6. aprila 1992, postepeno je ustaljen front u gradu i okolini.
Nejasna i polovična politika JNA dovela je do toga da srpske snage zadrže samo male dijelove urbanog dijela grada, uspijevajući da se učvrste tek u prigradskim opštinama, gdje su Srbi bili u izrazitoj većini.
Tako se grad sa muslimanskom većinom uskoro našao okružen srpskim položajima.
Zaposedanje Posavine
Operacijom "Koridor" je, do 26. juna, oslobođen pojas srpskih sela i zadobijen prolaz kroz izvjestan broj hrvatskih i muslimanskih sela i etnički mješoviti grad Brčko.
Do 5. oktobra 1992. godine cjelokupna oblast Posavine, sa izuzetkom Orašja, bila je pod kontrolom srpske vojske.
Istorija Republike Srpske":
Tokom 1992. teške borbe vođene su u Podrinju, gdje su do kraja godine dva opštinska središta, i jedna enklava - Srebrenica, Goražde i oblast Žepe - ostali u rukama muslimanskih snaga.
Srpske trupe uspjele su da 30. jula 1993. zauzmu strateški važne planine u blizini Sarajeva - Igman i Bjelašnicu, ali su, pod pritiskom SAD, morale da ih predaju trupama UN.
Srpska vojska je oko Sarajeva rasporedila tešku artiljeriju. Uskoro su linije fronta učvršćene, a grad je svakodnevno bio izložen uzajamnoj paljbi. VRS je dejstvovala po centru i Starom gradu, a Armija BiH po Grbavici i Lukavici.
SAD i EU su 28. juna 1992. uspjele da prisile srpsku vojsku da trupama UN preda sarajevski aerodrom, tako da je blokada mogla da bude i ukinuta. Muslimanske vlasti u Sarajevu tokom rata prokopale su tunel ispod aerodroma.
Nagodbe, dogovori i pregovori o miru
Već od borbi za Jajce započeo je sukob između ratnih saveznika - Muslimana i Hrvata.
Može se reći da je sukob tinjao još od vremena početka rata kada je 8. maja 1992. hrvatska politička i vojna vlast proglasila da je Hrvatsko vijeće odbrane (HVO) jedino legalno na teritoriji koju naseljavaju Hrvati.
Dva dana ranije u Gracu su se sastali predsjednik Srpske Republike BiH Radovan Karadžić i vođa Hrvata Mate Boban. Krajem februara 1994. potpisano je primirje u Zagrebu.
Procjenjuje se da je hrvatska strana izgubila polovinu teritorije koju je držala uoči sukoba. Rat je prekinut pod pritiskom SAD, koje su se aktivno uključile u pregovore o miru i ustavnom uređenju Bosne i Hercegovine.
Patnje građana i vojni zapleti
Narodna skupština Republike Srpske usvojila je 12. maja 1992. godine jasne ciljeve borbe.
Pored stvaranja ujedinjene srpske države, koja bi imala izvjesnu samostalnost i možda ulazila u okvire Bosne i Hercegovine i Jugoslavije, izlaska na rijeke Drinu, Savu, Unu i Neretvu i poseban izlaz na Jadransko more, kao cilj je istaknuta i funkcionalna podjela grada Sarajeva.
Ratovanje u Sarajevu donijelo je teške patnje građanima i velike vojne i političke zaplete.
