Kako đaci iz zemalja bivše SFRJ uče o Prvom svetskom ratu?
Sto godina posle Sarajevskog atentata u bivšim jugoslovenskim republikama uče se različite verzije istorije o uzrocima Prvog svetskog rata, koje su odraz sukoba iz 1990-ih, navodi se u najnovijem istraživanju Balkanske istraživačke mreže (BIRN).
"Sada se prošlost prilagođava da odgovara bilo kom diskursu, koji vladajuće elite u tim zemljama žele u sadašnjem trenutku", ocenio je izvršni direktor Centra za demokratiju i pomirenje u jugoistočnoj Evropi Nenad Šebek, koji je analizirao udžbenike u regionu.
Gavrilo Princip, koji je u Sarajevu ubio austrougarskog nadvojvodu Franca Ferdinanda 28. juna 1914. godine, prikazan je u udžbenicima istorije ili kao terorista ili kao buntovnik s razlogom, a to je odraz savremenih političkih podela među narodima bivše Jugoslavije.
Šta kažu u Hrvatskoj?U udžbeniku istorije za četvrti razred srednje škole u Hrvatskoj navodi se da je Autro-Ugarska želela kontrolu nad jugoistočnom Evropom, ali i da je za izbijanje rata kriva Srbija zbog želje da proširi svoju teritoriju i zbog podržavanja terorista. Deca u Hrvatskoj uče da je Srbija "želela teritorijalnu ekspanziju nad područjima koja su bila pod otomanskom vlašću do Balkanskih ratova", i da nije bila zadovoljna austrougarskom aneksijom Bosne i Hercegovine zbog sopstvenih pretenzija na tu teritoriju. |
U etnički podeljenoj Bosni i Hercegovini ne postoji opšte prihvaćeno stanovište o Principu i uzrocima Prvog svetskog rata, a srpska deca uče drugačije tumačenje istorije od onog koje uče bošnjačka i hrvatska deca. "Ti ljudi su bili teroristi - Gavrilo Princip i ostali", kaže Salih Mehmedović dok stoji pored Latinske ćuprije u Sarajevu, gde je mladi bosanski Srbin pre 100 godina ubio Ferdinanda, nakon čega su usledile četiri godine rata.
Međutim, u Republici Srpskoj Mlada Bosna je jednostavno opisana kao "organizacija", a u udžbenicima se naglašava da je Austro-Ugarska "iskoristila" atentat na Franca Ferdinanda "da bi okrivila Srbiju" i proglasila rat.
U susednoj Srbiji deca uče da je uzrok Prvog svetskog rata bila "borba velikih sila za ekonomsku kontrolu i dominaciju nad Evropom", a Srpska pravoslavna crkva za Pricipa kaže da je nacionalni heroj.
Profesorka Beogradskog Univerziteta Dubravka Stojanović tvrdi da se istorija Prvog svetskog rata tumači "u kontekstu nacionalističkog mita i tumačenja sopstvene nacije kao one koja se žrtvovala".
