Rehabilitacija najvećeg srpskog izdajnika (5): Patrijarh za sve strane
U žitiju srpskog patrijarha Jefrema, koje je napisao pećki episkop Marko, piše da je on isprva odbijao da se primi ove visoke časti. Na kraju je pristao, a njegovom izboru prisustvovala je delegacija sa Svete Gore i predstavnici Carigradske patrijaršije.
"I kad je bio patrijarh ovaj preosvećeni i bogonosni patrijarh kir Jefrem, odmah se utiša bura za crkvu i razreši se svaka veza, i bila je patrijaršija Konstantinova grada sa srpskom patrijaršijom u ljubavi i izmirenju i u jedinstvu", stoji u žitiju.
Rehabilitacija najvećeg srpskog izdajnika:
2. Marko Kraljević oteo Brankovićku
Istraživači su zato uzimali da je Jefrem bio kandidat kompromisa, "pogodna ličnost za političke nagodbe". Štaviše, izabran je kao ličnost sporazuma onih koji nisu mogli da dovedu svoje kandidate. Prema nekim istoričarima, rascep na saboru nastao je po pitanju da li će novi patrijarh da bude čovek kneza Lazara ili čovek Đurđa Balšića.
Udeo Vuka Brankovića u izboru novog patrijarha je verovatno postojao. Među predstavnicima Hilandara je bio i Vukov brat Gerasim, snažna i uticajna ličnost. Zna se da je Gerasim kasnije dolazio patrijarhu Jefremu. Tražio je od kneza Lazara da velikaš Crep Vukoslavić vrati crkvu Svete Bogorodice u Leštju pod Petrusom, nedaleko od Paraćina.
Ne ulazeći u spor, knez je parničare uputio "na zakon" patrijarhu Jefremu. Pošto je saslušao stranke, u dogovoru s mitropolitima, episkopima i patrijaršijskim savetom, Jefrem je odredio da crkvu zadrži Crep, kako je svojevremeno odredio i poslednji srpski car, Uroš Nemanjić.
Nije presudio u korist hilandaraca. Pripadnost "rodu hristijanskome" je pred dolazećom osmanlijskom opasnošću u 14. veku na Balkanu postala važnija od pripadnosti pojedinačnom narodu. Zato nije čudo što se na čelu Srpske crkve našao jedan Bugarin, pogotovo zato što je on bio prihvatljiv za carigradsku crkvu. Izbor stranca, međutim, pokazuje da nije bilo sloge oko nekog srpskog arhijereja. Dovođenjem neutralne ličnosti kao što je Jefrem napravljen je kompromis, a takvi politički dogovori su obično kratko trajali. Tako je bilo i ovoga puta.
Knez Lazar je sarađivao s patrijarhom Jefremom, o čemu svedoči i slučaj s pomenutim Crepom. Ipak, ubrzo posle smrti Đurđa Balšića 1378. godine sazvao je sabor na kome je Jefrem primoran da se povuče. Knez Lazar se, dakle, oslobodio Jefrema. Kao uzroke ostavke, izvori navode samo asketske želje i starost ovog srpskog patrijarha. Jefrem je, to se zna, tada imao oko 67 godina. One, dakle, nisu bile preteške, a da starost nije razlog njegovog povlačenja pokazaće kasniji događaji.
Ugled Svete Gore
Gerasim, brat Vuka Branovića, kao predstavnik srpskog svetogorskog sveštenstva izlazio je pred kneza Lazara zbog raznih muka i nevolja. Dobio je, na primer, posede za hilandarsku bolnicu. Bilo je to vreme velikog ugleda Svete Gore, a na njoj je, zbog sve veće turske opasnosti, sve više dolazila do izražaja saradnja istočnohrišćanskih naroda.
