Selo vojnika
Kada je grof Perlas, predsednik državne blagajne za pokrajinu Temišvar, 1752. godine odlučio da u srcu Banata podigne novo selo, opredelio se za okolinu sela Siga. Tako je, ispod sigaškog utvrđenja zvanog Šanac, nastao Perlez, nazvan prema svom osnivaču.
Prvi su se tu naselili Srbi sa Potiske i Moriške granice, a za njima su pristigli i Nemci. Perlez je odmah postao vojno selo kome su pridodati Idvor, Farkaždin i Čenta.
Perleske porodice su bile velike, imale su, pokazuju poreske knjige tog doba, u proseku devet članova. Prve graničarske kuće bile su od naboja i pletera, a crkva od pletera, čime je bila bolja od one u susednom Šancu: ona je bila sagrađena od busenja.
Uoči 19. veka Perlez je već imao 345 graničarskih kuća, pravoslavnu i katoličku crkvu, svratište i četiri stana za oficire. Siga i Perlez su već uveliko bili spojeni, a između njih se nalazio park. Podignuta je i nova crkva, za pravoslavce i za katolike, i posvećena njihovoj zajedničkoj zaštitnici Uspenju Bogorodice.
Otvorena je škola, a podignute su i stražara, kafana, vojna mesara, ambar, opštinski magazin. Kao i svuda na granici, i ovde se radilo na ozelenjavanju naselja, a gajila se i svilena buba, pa su se u varoši negovali i dudovi.
U Perlezu je 1910. živelo više od 6.000 stanovnika, uglavnom Srba, Nemaca i Hrvata. Imali su poštu i telegraf, sreski sud i štedionicu, katastar, štednu zadrugu, ispostavu Pančevačke narodne banke i Južno-Mađarske privredne banke, parni mlin.
Od 1925. Perlez je povezan železnicom sa Titelom, Novim Sadom, Bečkerekom, potonjim Zrenjaninom i sa Pančevom, a već sledeće godine uvedena je i električna struja, ali se Perlez tek posle Drugog svetskog rata razvio u opštinu. Kasnije je ušao u sastav opštine Zrenjanin.
Ikonostas Uroša Predića
Najveća vrednost u perleškoj crkvi Uspenja Bogorodice je ikonostas Uroša Predića, rađen krajem 19. veka, od kada potiču i svodne ikone u ulju, rad Živka Petroviča, poznatog ikonopisca iz Zemuna. Unutrašnjost hrama, imitaciju mermera u ulju i okvire svodnih ikona, radili su majstori iz Bečeja i smatraju se remek delom te vrste. Ovaj hram je nadaleko poznat zbog umetničkih dela, pa ga svake godine poseti nekoliko stotina turista iz Srbije i inostranstva. |
