Kako je čovečanstvo bankrotiralo (3): Kralj Milutin u Danteovom "Paklu"

Srpski dinar se prvi put pominje u arhivskim dokumentima s kraja 1214. godine, u vreme kralja Stefana Prvovenčanog, brata Svetog Save. Prvi pomen srpskog novca datira iz 1277. godine u Dubrovačkom carinskom statutu u odredbi o taksama na izvoz robe, gde se pominju "brskovski dinari" po rudniku Brskovo.

Postojali su i brskovski dinari "sa krstom i ljiljanom" i "sa mačem". Novac postepeno sve više ulazi u upotrebu, pa dok su u Žičkoj povelji oko 1220. kazne bile izrečene u konjima i volovima, u poveljama kralja Milutina su određene u novcu, osim za Vlahe koji su tradicionalno sve plaćali stokom.

U 13. veku u Veneciji se ustalio izraz "raški dinari", koji su više puta bili zabranjivani za upotrebu. Po jednoj verziji, u 14. veku kralj Milutin je falsifikovao venecijanski srebrni novac u Novom Brdu, a po drugoj, Mleci su zbog straha za svoju valutu zabranili srpske srebrnjake, koji su imali dobru reputaciju i van granica Raške.

Čak je i Dante srpskog kralja u svojoj "Božanstvenoj komediji" označio kao prevaranta i dodelio mu mesto u paklu: "I Norveške kralj i Portugalije/tu biti će, pa i onaj iz Raške/što slabo viđe novac Venecije". Iako postoji spor da li je to bio Milutin ili Dragutin, većina istoričara veruje da se kralj Milutin obreo u Danteovom paklu kao falsifikator.U srednjovekovnoj Srbiji jedna svinja vredela je 12 dinara, ovan šest, a konj 360 dinara koliko je koštala i jedna robinja.

Sve do pada Srbije 1459. godine dinar su kovali gotovo svi srpski vladari. Sav srednjovekovni novac Srbije se, zbog povlačenja zlata iz opticaja u celoj Evropi, kovao isključivo u srebru, a uvek je postojao neki vlastelin koji bi se oglušio o prava kralja i sam kovao novac. Čak i u vreme cara Dušana despot Jovan Oliver kovao je sopstveni novac. Posle Dušanove smrti i opšteg rasula u državi novac su počeli da kuju čak i neki gradovi, manastiri...

U periodu turske vlasti, na teritoriji današnje Srbije radilo je nekoliko kovnica turskog novca - Novo Brdo, Kučajna i Beograd. Naziv poslednje vrste turskog srebrnog novca je para (od arapske reči "bara", što znači srebro).

U 19. veku, u vreme vladavine Karađorđa i kneza Miloša, u Srbiji su u opticaju bile 43 vrste stranog novca, i to 10 zlatnih, 28 srebrnih i pet bakarnih. Knez Mihailo Obrenović je iskovao srpsku monetu od legure bakra u apoenima od 1, 5, i 10 para, sa likom kneza Mihaila na aversu i godinom izdanja 1868. Nova novčana jedinica, dinar, iskovana je u srebru 1875. godine. Ona je nosila lik kneza Milana. Prvi zlatni

novac u Srbiji, u nominalnoj vrednosti od 20 dinara, iskovan je 1879. godine. Povodom proglašenja kneza Milana za kralja Srbije 6. marta 1882. godine iskovan je zlatni novac od 10 i 20 dinara, popularno nazvan "milandor".

Dinastička smena na prestolu 1903. godine donela je promene i u izgledu novca. Zakonom iz 1904. metalni novac dobija lik novog vladara, Petra I Karađorđevića.

Po završetku Prvog svetskog rata, na teritoriji novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u opticaju su se zatekle razne vrste kovanog novca. On je postepeno zamenjivan i već 1920. godine emitovan je dinar, koji se delio na 100 para.

Kad je 1929. proglašena Kraljevina Jugoslavija, morao se promeniti i izgled monete, pa se 1931. pojavio novac od jednog i četiri dukata. Jugoslovenski novac je izrađivan je uglavnom u Beču, a tek 1938. počinje da se pravi u državnoj kovnici u Topčideru.