"Izašli smo na kraj sa Grčkom, izaćićemo na kraj i sa Poljskom"
Tenzije između institucija Evropske unije i poljske vlade nacionalno-konzervativne stranke „Pravo i pravda“ sve su veće. Čini se kao da Brisel sve više postaje jedan od najvećih neprijatelja za Varšavu.
Problematični Kačinjski
"Izašli smo na kraj sa Grčkom Aleksisa Ciprasa, izaćićemo na kraj i sa Poljskom Jaroslava Kačinjskog". Tako su diplomate Evropske unije razmišljale 2015. nakon izborne pobede nacionalno-konzervativne stranke "Pravo i pravda" (PiS).
Iako se mnogi političari u Briselu nerado sećaju perioda 2006-2007, odnosno vremena kada je Kačinjski bio premijer Poljske, oni su ipak u vreme formiranja nove vlade u Varšavi 2015. bili poprilično mirni. Kačinjski na kraju i nije ušao u vladu, nju je formirala Beata Šidlo, ali ubrzo je postalo jasno: on je taj koji vuče sve konce iz pozadine, utiče na najvažnije političke odluke ili ih čak sam donosi.
U početku su mnogi u Briselu na tenzije između EU i nove poljske vlade gledali kao na pokušaj Kačinjskog da čvrstim stavom obezbedi sebi poštovanje u njegovoj sopstvenoj državi, ali i van nje. Međutim, problemi su se ubrzo proširili. Evropska komisija je već u januaru 2016. reagovala na probleme tamošnjeg Ustavnog suda u vezi sa reformama poljskog pravosuđa.
Raniji pokušaji EU nije da zaštiti pravnu državu u Poljskoj bili su neuspešni jer je na osnovu postojećih sporazuma Unije u takvim slučajevima praktično nemoguće uvesti nekakve prave sankcije.
Neprijateljstvo prema Nemačkoj
Kritičari vladi stranke "Pravo i pravda" prebacuju i to da raspiruje neprijateljstvo prema Nemačkoj, iako Varšava i Berlin već godinama neguju dobre odnose. Smatra se da PiS time želi da učvrsti svoju poziciju kod glasača. Pritom su veze s Nemačkom kamen-temeljac poljske spoljne politike, a i Nemačka je bila najvažniji zagovornik ulaska Poljske u EU 2004. godine.
Dovođenje institucija Evropske unije u pitanje i distanciranje od Nemačke, iz ugla vlade u Varšavi služi "obnovi poljskog suvereniteta". Vlada je već u prvim mesecima svog postojanja odlučila da Berlin zameni Londonom kao glavnim saveznikom u EU. Osim toga, produbljena je i saradnja u okviru Višegradske grupe, kojoj, osim Poljske, pripadaju i Slovačka, Češka i Mađarska.
Na Istoku, građani ulazak svojih zemalja u EU vide više kao "istorijsku pravdu", a manje kao "ulazak u zapadnu školu demokratije, pravne države i tolerancije". Nekada je ulazak u EU za Poljsku bio mera svih stvari, a danas je to "manje zlo".
Da li može doći do "polegzita"?
Stranka PiS svojim biračima objašnjava da je poljsko članstvo u EU "nešto što se mora", jer samo tako Varšava može da ima uticaja u EU, pre svega na politiku Unije prema Rusiji.
Izgleda da se ta zemlja danas nalazi u začaranom krugu. Njen status u Evropskoj uniji od 2015. se pogoršao. Opozicija već upozorava da politika Jaroslava Kačinjskog može da dovede Poljsku do "polegzita".
Međutim, još verovatniji scenario jeste da će nenaklonjenost Poljske za nove projekte evropskih integracija, konstantne tenzije sa Briselom i iskrivljeni imidž EU koji se širi u zemlji, gurnuti Poljsku na margine Evropske unije. To će ih odvojiti od dobro integrisanog jezgra, odnosno prebaciti u drugu, treću ili čak četvrtu "EU-brzinu".
