Stranci koji su zadužili Srbiju (5): Nemački doktorat za Vuka
Dok nemački pisci nisu otkrili srpsku kulturu, Srbi su za zapadne Evropljane dugo bili potpuno nepoznat narod. Do Karađorđevog ustanka protiv osmanlijske vlasti početkom 19. veka i u Nemačkoj se moglo slušati samo o tome da je Balkan veoma nemirno područje.
Da su se Nemci i drugi moderni Evropljani radije prepuštali zadovoljstvu bezbednog i udobnog života nego brizi sa hrišćansku sabraću, najbolje svedoči Faust, slavni lik književnog genija Getea, koji u istoimenom delu veli: "Ništa bolje ne bih znao nedeljom i praznikom već neki razgovor o ratu i ratnoj buci kada tamo, duboko u Turskoj, narodi udaraju jedni na druge."
Stranci koji su zadužili Srbiju:
Jezik ljudskog roda
Međutim, posle ustaničke 1804. godine Nemci su počeli da gaje veliku naklonost prema Srbima. Događaji na Balkanu sve češće su se pojavljivali u nemačkoj štampi. U to doba, glavni centri germanske i evropske kulture bili su Jena, sa čuvenim univerzitetom, i susedni Vajmar, sedište kneževskog dvora, koji je od 18. veka okupljao intelektualnu elitu Nemačke. U ovoj kneževini su živeli i radili filozof Johan Herder, pesnik i profesor Fridrih Šiler i, naravno, sam Johan Volfgang fon Gete.
Zanimanje Nemaca za Srbe počelo je sa Herderom koji je objavio da je pesništvo naroda "maternji jezik ljudskog roda" i najznačajniji izraz karaktera jednog naroda. Tako su se najveća nemačka imena žudno okrenula srpskom pesništvu. Bili su tu i otac nemačke filologije Jakob Grim, lingvista Vilhelm fon Humbolt i istoričar Leopold fon Ranke.
Balkansko na ceni
Otkrili su ono što je u germanskoj kulturi bilo ponovo na ceni, a već je bilo zaboravljeno, dok je kod balkanskih naroda bilo u punom procvatu: živu pripovedačku zajednicu i kulturu poezije koja je nemačkom čitaocu delovala jednostavno i izvorno, a istovremeno arhaično i tajanstveno. Sve to je odgovaralo ukusu Nemaca tog romantičarskog vremena.
Sa druge strane, u Jenu je pristizalo sve više studenata iz jugoistočne Evrope koji su želeli da se upoznaju sa novim idejama, posebno na polju teologije i filozofije. Čuveni Univerzitet u Jeni je 1823. godine dodelio počasni doktorat vodećem srpskom prosvetitelju Vuku Karadžiću. Iako je ovaj čin bio više formalan, ipak je otvorio vrata za blisku saradnju srpske inteligencije sa nemačkom intelektualnom elitom.
Nadahnuo i Darvina
Johan Volfgang fon Gete, književnik, filozof, naučnik i političar, rođen je u Frankfurtu na Majni 1749. godine. Već u mladosti priključio se revolucionarnom romantičarskom književnom Šturm und Drang pokretu. Sa svojim romanom "Jadi mladog Vertera", a naročito čuvenim dramskim spevom "Faust" pomogao je nemačkoj i evropskoj književnosti da iz neoklasicizma pređe u romantizam. Tokom jedne decenije bio je i predsednik nemačke oblasti Vajmar. Poznat je i po dostignućima na polju fizike i biologije koje će nešto kasnije poslužiti kao podsticaj za Darvinovu teoriju evolucije. Tadašnji Frankfurtski univerzitet je po njemu dobio ime, tako da se i danas naziva Univerzitet "Johan Volfgang Gete". Uticaj naprednih humanističkih ideja autora "Fausta" i Teorije boja proširio se celom Evropom, a tokom narednih vekova njegova dela su nadahnula mnoge muzičke i dramske komade.
Stihovi za biranu publiku
Opisujući saradnju sa Vukom, Gete navodi da je "boravak ovoga poštovanog čoveka u Nemačkoj" doveo u dodir sa odličnim ljudima. Među njima je bio Jakov Grim, tada bibliotekar u Kaselu, a danas poznata kao osnivač savremene germanistike i, sa bratom Vilhelmom, slavni izdavač nemačkih narodnih bajki. Jakob je u mladosti bio sekretar pruskog poslanstva. Tako se i upoznao sa Karadžićem.
Pročitavši Vukovu pesmaricu, Jakob Grim se iz diplomatske službe oduševljeno vratio u Berlin da bi na književnim večerima čitao srpske narodne pesme biranoj publici. Jedan među njima, prvi pesnik nemačkog romantizma Kelmens Prentano je tada iz sušte radosti prepisao u svoju svesku nekoliko naših narodnih pesama i objavio ih u almanahu "Putešestvije pesnika".
Jakov Grim je uspeo da nagovori Vuka Karadžića da objavi prošireno izdanje svoje zbirke srpskih narodnih pesama, koje je on posle preveo, kao i Gramatiku srpskog jezika. Zbog toga je Vuku bio neizmerno zahvalan i stalno ga je ugošćavao u svojoj kući u Nemačkoj.
Podstakao je i Vukovu ćerku Minu da prevede južnoslovenske bajke na nemački jezik. Lično je napisao predgovor u kome Vuka naziva svojim duboko poštovanim prijateljem, a njegovu zbirku pripovedaka hvali kao delo dostojno divljenja. Jakob Grim je učio srpski jezik, koji je tako dobro upoznao da je prvi preveo narodne pesme i učinio ih popularnim i u Nemačkoj i izvan nje.
