Nemanjinu postojbinu nudili Bosni na tacni
Dok je tokom Velikog rata srpska vojska krvarila na Solunskom frontu, pokušavajući da probije bedeme Austrougarske monarhije i konačno se iz izgnanstva vrati kući, okupator je, po oprobanom principu "zavadi, pa vladaj", od 12. do 14. avgusta 1917. u Sjenici organizovao veliki skup muslimanskih prvaka sa ciljem da se razbije tadašnje jedinstvo Srbije i Crne Gore i Sandžak pripoji Bosni, odnosno tadašnjoj Austrougarskoj monarhiji.
U avgustu će se navršiti 100 godina od tog skupa u Sjenici, koji je na nagovor i pod budnim okom nekoliko visokih oficira vojske Austrougarske okupio 25 muslimanskih predstavnika iz 12 srezova tadašnjeg Novopazarskog sandžaka.
- Priključenje Bosni i Hercegovini naša je nepokolebljiva želja i jedino razumno rešenje koje treba sprovesti do kraja. Ako iz nekih razloga našim zahtevima, na koje imamo pravo, ne može biti udovoljeno, mi tražimo samoopredeljenje za Sandžak - pisalo je u tada usvojenoj Sjeničkoj rezoluciji.
Rezolucija je bila napisana na nemačkom i zatim preko Beograda, Cetinja i Sarajeva prosleđena u Beč, a u njoj se naglašava da učesnici skupa gaje "duboko poštovanje prema odvažnoj vojsci Austrougarske monarhije".
Do poslednjeg Bošnjaka
Austrougarska carevina koristila je muslimane iz Sandžaka i BiH kao "topovsko meso" u ratovima koje je vodila. Tako je više hiljada Bošnjaka tokom 1915. i 1916. izginulo u Galiciji, učestvujući u besmislenom ratu između Austro-Ugarske i Rusije. Reč je o đurumlijama, muslimanskim dobrovoljcima koji su se borili na teritoriji današnje Ukrajine, ne znajući za čije ciljeve ginu. Tada je i nastala čuvena pesma "Rodna Bosno, daleko odosmo". One koji su preživeli, Rusi su prognali u srednju Aziju, odakle su se samo retki vratili.
Konferencijom muslimanskih prvaka u Sjenici predsedavao je Mehmed-paša Bajrović, gradonačelnik Pljevalja i poznati austrofil koji je, kako u knjizi "Prilozi prošlosti Stare Raške" piše poznati istoričar iz Sjenice Salih Selimović, godinama pre toga bio snabdevač austro-ugarskih garnizona u celom kraju. Sam skup i Rezolucija u Sjenici delo su okupatora i stranih mentora koji su za svoje ciljeve iskoristili tadašnje muslimanske vođe. Naruku im je išlo i što su posle 1912. i Prvog balkanskog rata muslimani doživljavali Srbiju kao okupatora, a Austrougarsku kao oslobodioca.
Pišući o austro-ugarskoj politici prema Raškoj oblasti i namerama Sjeničke rezolucije, istoričar dr Ejup Mušović je u svom delu "Novi Pazar i okolina", rekao je:
- Bilo je to ponovno oživljavanje ideja Habzburga iz druge polovine 19. veka o Sandžaku. Bila je to ideja da se domognu Sandžaka i da preko njega, razbijanjem jedinstva Srbije i Crne Gore, lakše krenu na istok - piše dr Mušović.
Kralj ih pomilovao
Zbog ratnih okolnosti, te 1917, a ni kasnije, Austrougarska nije mogla da ispuni zahteve i ciljeve postavljene u Sjeničkoj rezoluciji. Nakon oslobođenja Srbije i završetka Prvog svetskog rata, 1919. učesnicima konferencije u Sjenici i potpisnicima Rezolucije je suđeno je u Novom Pazaru. Većina njih je osuđena na dugogodišnje zatvorske kazne, ali nakon što je Aleksandar Karađoršđević krunisan za kralja Kraljevine Srbije, Hrvatske i Slovenije, svi su pomilovani 1921. godine.
Austro-ugarska diplomatija najzaslužnija je i za nametanje termina Sandžak umesto Raška ili Stara Raška, odnosno Raška oblast. Poznato je da je termin Sandžak oznaka za tursku administrativno-upravnu oblast i da je takvih sandžaka bilo na stotine širom Otomanskog carstva. Srbi su, nažalost, lakomisleno i sami počeli da upotrebljavaju naziv Sandžak za istorijsko jezgro svoje najstarije države i taj naziv toliko se odomaćio da je počeo da potiskuje istorijsko ime teritorije, piše u svojim radovima istoričar i akademik Slavenko Terzić.
Potpisnici
Osim Mehmed-paše Bajrovića, Rezoluciju su potpisali i Rizabeg Muratbegović iz Novog Pazara, Muratbeg Hašimbegović iz Prijepolja, Sulejman efendija Šećeragić iz Nove Varoši, Hilmibeg Kajabegović iz Bijelog Polja, Duljko aga Ramusović iz Berana, Iljaz ef. Čalović iz Rožaja, Jusufaga Hamzagić iz Tutina, Husein ef. Hasanbegović iz Priboja, Rušid ef. Spahović iz Sjenice, Osmanaga Dazdarević iz Šahovića i Husein ef. Šahman iz Budimlja.
- Dok su vladale tim prostorima, Osmanlije su u Rašku oblast uključivale u više sandžaka: Bosanski, Skadarski, Hercegovački, Pećki i Prizrenski. Krajem 18. veka osnovan je Novopazarski sandžak koji je ukinut 1887. Ovakav turski naziv za vojno-administrativnu upravnu jedinicu u rangu okruga ne postoji više nigde u svetu, ali se nominalno upotrebljava samo za ovaj prostor kako bi se zloupotrebljavao i koristio za razne političko-diplomatske manipulacije. To je recidiv nekadašnjih imperijalističkih planova Habzburške monarhije, koji Zapad koristi i danas kao tampon-zonu između Srbije i Crne Gore, koridor za napredovanje prema istoku - ističe Salih Selimović.
Tokom Drugog svetskog rata nemački okupator je, pripajanjem Sandžaka kvislinškoj tvorevini "Velika Albanija", pokušao da zloupotrebi muslimane u Raškoj oblasti u čemu je jednim delom i uspeo. I danas je Sandžak uvek aktuelan, a zahtevi za specijalni status, autonomiju, pa čak i državu, javno ili tajno isticani poslednjih godina, temelje se na Sjeničkoj rezoluciji koju su osmislile i trasirale diplomatija i vojska Austrougarske monarhije.
