Jug Bogdan: Simbol žrtvovanja i stradanja
Vratko Nemanjić, u epskoj narodnoj poeziji poznatiji kao Jug Bogdan, je bio srpski vojvoda, župan i knez iz sredine 14. veka. Iako su istorijski podaci o ovoj znamenitoj istorijskoj ličnosti veoma oskudni, na osnovu rodoslova dinastije Nemanjića zna se da mu je Stefan Nemanja bio čukundeda, pradeda veliki župan i kralj Vukan Nemanjić, a deda župan Dimitrije Nemanjić ktitor manastira Davidovice i svetitelj Srpske pravoslavne crkve koji se slavi 7. oktobra.
Otac mu je bio župan Vratislav. Istorija kaže da je potomak Vratka Nemanjića ćerka Milica koja se oko 1353. godine udala za Lazara Hrebeljanovića, u narodnoj poeziji cara Lazara, koji je poveo srpsku vojsku u Kosovski boj. Vratko je imao i sina, župana Nikolu Vratkovića, koji je sahranjen 1389. godine u Nemanjinoj zadužbini, manastiru Svetog Nikole kod Kuršumlije. Vratko Nemanjić je bio vojvoda na dvoru svog bratanca, cara Dušana Silnog i imao je važnu ulogu u građanskom ratu u Vizantiji.
Istorijski podaci kažu da je upravljao oblašću oko Davidovice. A arheološka istraživanja na prostoru tvrđave u Prokuplju utvrdila su da je ona podignuta u poslednjoj četvrtini 14. veka, u vreme kada je knez Lazar vladao tim područjem. Zato se veruje da je Toplicu dodelio na upravu svom tastu.
U prilog tome ide i predanje koje se čuva među najbrojnijim stanovnicima sela Grobnice, kraj koga se manastir nalazi. Oni se prezivaju Bogdanovići i tvrde da potiču od Jug Bogdana.
Vratko ili ne?
Neki autori smatraju da epski Jug Bogdan nije baziran na istorijskoj ličnosti Vratka Nemanjića.
Za razliku od dva istorijski poznata potomka, u narodnoj pesmi Jug Bogdan, osim ćerke Milice ima i devetoricu sinova: Boška, Damjana, Mitra, Momira, Nenada, Nikolu, Petra, Vojina i Stepana. Svi oni, na čelu sa ocem, vodeće su ličnosti pesama pretkosovskog i kosovskog ciklusa. Ali, u narodnim stihovima su dosta različito opevani. U pesmi "Banović Strahinja", Jug Bogdan sa sinovima je predstavljen u negativnom svetlu, kao slabić i kukavica koji se plaši Turaka. A u pesmama koje pripadaju kasnijem periodu, ciklusu pesama koje opisuju događaje u vreme Kosovskog boja, on i njegovi sinovi predstavljaju simbol hrabrosti, junaštva, žrtvovanja i simboličnu predstavu stradanja srpskog naroda u toj bici.
Narodna tradicija očuvana u pesmi, opisuje kako je Jug Bogdan predvodio desno krilo srpske vojske, a pominje se i kao jedan od likova u istorijskoj tragediji Stefana Stefanovića iz 1825. godine "Smrt Uroša V".
Grad Prokuplje brižljivo čuva lik Jug Bogdana. Meštani veruju da je on bio vladar topličkog kraja, da je on podigao tvrđavu čiji se ostaci i danas mogu videti, i da je učestvovao u zaustavljanju Osmanlija u bici kod Pločnika 1386. godine. U znak sećanja na tog junaka centralna gradska ulica nazvana je - Jug Bogdanova ulica, a nedaleko se nalazi i selo Jug-Bogdanovac. Na grbu grada Prokuplja nalazi se srebrno oivičeni tamnoplavi kvadrat u čijem se središtu nalazi srebrni krug okružen sa devet manjih srebrnih krugova, simbolizujući Jug Bogdana i devet Jugovića. Stara crkva koja se nalazi u nekadašnjem podgrađu Prokupačkog Grada, kao i najočuvanija kula nekadašnjeg utvrđenja, nose ime Jug Bogdana.
Jug Bogdan sahranjen je u zadužbini svoga dede Dmitra Nemanjića, manastiru Davidovici kod Brodareva, dok je prema narodnoj tradiciji, poginuo u Kosovskom boju 1389. godine.
Ko je bio Jug Bogdan?
Odgovorili učenici nastavnika Blaženke Trivunčić, Nenada Milosavljevića i Ljiljane Simić.
