Car Dušan Silni: Hrabar ratnik i zakonopisac

Vojskovođa, junak i zakonodavac, Stefan Dušan Nemanjić bio je najmoćniji vladar 14. veka, najveći i najznačajniji vladar svih Južnih Slovena, moćni i uticajni car koji je sasvim opravdano još za života dobio nadimak Silni. Tokom svoje vladavine proširio je srpsko carstvo tako da je ono obuhvatalo teritorije današnje Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Albanije, Makedonije, Bugarske i Grčke. Za cara Srba, Grka i Bugara, ustoličen je 1346. godine.

wikimedia.org/Alphonse Mucha

Krunisanje cara Dušana

Njegovo odrastanje nije bilo nimalo lako. Rođen je 1308. kao drugi sin Stefana Dečanskog, koga je otac Milutin oslepeo i prognao u Carigrad zajedno sa unukom Dušanom. Kada se vratio, praktično je bio talac na dvoru svog dede, a nakon njegove smrti, sa samo 14 godina dobio na upravljanje oblast Zete i proglašen za kraljevića.

Kao "mladi kralj" uspešno je komandovao jednim delom srpske vojske u bici kod Velbužda (1330), u kojoj se Srbija izborila za vodeću ulogu na Balkanu. Naredne godine, Dušan je napao dvor svog oca Stefana i preuzeo presto. U pohodu na tada najveće carstvo - Vizantiju, srpska vojska je osvojila grad Ser (1345. godine), osvojena je i Halkidika, uključujući Svetu goru Atonsku. Videvši da je Vizantija oslabila odlučio je da podigne imperiju.

Nakon svih osvajanja Stefan Dušan je odlučio da se proglasi za cara, što je učinio oko Božića 1345. Sklopio je dogovor sa Svetom gorom, a to je podrazumevalo da se njegovo ime spominje u svim molitvama posle imena vizantijskog cara. Prema ustaljenim običajima carigradski patrijarh je krunisao careve na Istoku, a papa careve na Zapadu. Pošto se nije mogao nadati da će ga iko od te dvojice krunisati, srpska arhiepiskopija je uzdignuta na rang patrijaršije.

Jedno od glavnih obeležja Dušanove vladavine su bili i zakoni. Poznat je po donošenju Zakonika (prvi deo je proglašen 1949. u Skoplju, a drugi 1354), najznačajnijeg srpskog srednjovekovnog pravnog akta i uopšte u Južnih Slovena. Sadržaj obuhvata gotovo sve oblasti života. Taj pravni dokument je nastavio svoj život dugo nakon Dušanove smrti.

Preminuo je 20. decembra 1355. godine, mlad i u punoj snazi, kada se spremao na pohod za osvajanje Carigrada. Uzrok smrti nikada nije utvrđen. Sahranjen je u svojoj zadužbini manastiru Svetih arhanđela kod Prizrena. A kada su 1927. tu obavljena arheološka iskopavanja, pronađen je mermerni grob za koji je utvrđeno da je carev. Posmrtni ostaci su preneti u crkvu Svetog Marka u Beogradu, gde se i danas nalaze.

Za razliku od ostalih Nemanjića, Dušan nije proglašen za sveca, ali mu je lik prikazan na freskama, a njegov kult se vekovima gaji u Srpskoj pravoslavnoj crkvi i srpskom narodu. Kao moguć razlog zbog koga ga crkva nije kanonizovala navodi se to što je odveo suprugu, caricu Jelenu u Hilandar, gde je ženama strogo zabranjen ulazak.

Dušan Silni, sinonim za velikog vojskovođu i vladara, bio je lep muškarac, veoma visok i neobično razvijen. Kažu da je izazivao divljenje svojom markatnom figurom i pojavom. Bio je visok 214 cm, što je naročito za srednji vek, kada su ljudi bili stasom niži. Pehar iz koga je pio vino bio je od čitave dve litre, i danas se čuva u Hilandarskoj riznici. Shodno tome i njegova lična garda je morala biti sačinjena od korpulentnih i visokih ljudi koji su skupljani po čitavoj Evropi. I sam, Dušan je bio odličan vojnik, lično veoma hrabar, dostojan loze Nemanjića. Opevan je u narodnim pesmama, ali ga narod nije naročito voleo.

Posle Dušanove smrti nasledio ga je sin, car Uroš V, poslednji vladar iz dinastije Nemanjića. Srpsko carstvo je postepeno počelo da se raspada.

Šta misle deca?

Učenici iz nemačkog grada Rojtlingena (pokrajina Baden - Virtemberg), kojima predaje učiteljica Natalija Milenković, odgovarali su na današnje pitanje.

Teodora, 1. razred: - Bio je prvi srpski car, dali su mu ime Dušan Silni. (Foto: Male Vesti)

• 
• 
• 
• 
• 
•