Vatikanski model prečica za priznanje
Patrijarh srpski Irinej (Gavrilović) i vladika bački Irinej (Bulović) ponovo su razgovarali sa predsednikom Srbije Tomislavom Nikolićem o njegovom starom predlogu da se Srpskoj pravoslavnoj crkvi, odnosno Eparhiji raško-prizrenskoj, izdejstvuje status sličan onom koji ima Vatikan u Italiji.
Ovu Nikolićevu ideju SPC je još pre tri godine odbacila, uz obrazloženje da bi tim potezom Crkva posredno priznala samoproglašenu nezavisnost albanskih separatista.
Ali u novonastaloj situaciji, kada Srbiju u postupku priključenja EU čeka otvaranje poglavlja 35 o normalizaciji odnosa Srbije i tzv. države Kosovo, vatikanski model je aktuelizovan za budući status SPC na Kosmetu.
Srpska crkva je, podsetimo, svojevremeno odbacila ideju o eksteritorijalnoj autonomiji za Eparhiju raško-prizrensku po uzoru na Hilandar u Grčkoj. Nije joj bio prihvatljiv ni takozvani jordanski model za ulazak kvazidržave Kosovo u Unesko.
- Priča o vatikanskom modelu je uzaludna. Neprimenjiva je iz najmanje dva razloga. Mada je akt kojim su regulisani odnosi Italije i Vatikana potpisan 1929. godine, Vatikan je temelj za svoju državnost počeo da obezbeđuje još u 8. veku kada su pojedini delovi tadašnje Italije, koji su bili pod vizantijskom upravom, oteti Vizantiji i stavljeni pod papsku upravu.
Sa pravne tačke gledišta, iz današnje perspektive nelogično je na teritoriji sopstvene države zahtevati za SPC vatikanski status države u državi, odnosno tražiti eksteritorijalnost za SPC na Kosovu i Metohiji. Tim pre što je i u preambuli Ustava Srbije decidirano navedeno da je KiM deo Republike Srbije - objašnjava za "Vesti" dr Zoran Čvorović, univerzitetski profesor istorije crkvenog prava.
Oprez patrijarha Pavla
Patrijarh Pavle je nakon dolaska Unmika i Kfora na Kosmet odbacio ideju da se status Eparhije raško-prizrenske rešava u formi eksteritorijalne autonomije koju ima Sveta Gora atoska na severu Grčke. On je mislio da bi se time išlo naruku albanskoj iredenti, i da bi se SPC na taj način implicitno odrekla svojih vernika i svojih svetinja na Kosmetu.
On napominje da forsiranje vatikanskog modela od predsednika države može da znači samo to "da će Srbija ipak priznati kvazidržavu Kosovo kroz razne bilateralne ugovore o dobrosusedstvu, privrednoj, ekonomskoj i svakoj drugoj vrsti saradnje".
- Ako se ideje o crkvenoj eksteritorijalnosti ponovljeno plasiraju, onda se jedino može tumačiti da vlast već implicira da je Kosovo nezavisna država koju će Beograd priznati, a pre toga će separatno, jedno po jedno, sporno pitanje biti rešavano - zaključuje Čvorović.
Jordanski model
Pre nego što je odbačen zahtev da tzv. država Kosovo postane član Unesko, uveliko se spekulisalo o razradi tzv. jordanskog modela po kome bi Kosovo ušlo u Unesko, dok bi srpski spomenici sa Uneskove liste imali specijalan status. Zauzvrat, Aneks 5 Ahtisarijevog plana, na kom insistira SPC, bio bi deo "briselskog paketa" u pregovorima sa Prištinom.
