I Aboridžini više cene Sopoćane
Na godišnjoj skupštini Evropske alijanse gradova kulture (AVEC), čiji je domaćin nedavno bila niška opština Medijana, u elitno društvo kulturnih prestonica Evrope, koje čine 32 grada iz Španije, Portugala, Francuske, Hrvatske, Rumunije, Bugarske, Grčke, Belgije, Mađarske, Italije i još desetak zemalja, primljeni su Kragujevac i Novi Pazar, kao jedan od retkih članova ove Asocijacije koji ima četiri kulturno-istorijska spomenika pod zaštitom Uneska i bar još pet-šest koji taj status zaslužuju i mogli bi ga dobiti.
Gradonačelnik Novog Pazara dr Meho Mahmutović obradovao se što je njegov grad postao član odabranog društva gradova Evrope.
- Ponosan sam na našu baštinu, u kojoj se prožimaju dve kulture, srpska - nemanjićka i orijentalna - turska, imamo spomenike kojima se svet divi, sada i obavezu da o njima, zajedno sa državom, Evropom i svetom, još bolje brinemo. Mada imamo Sopoćane, Stari Ras, Petrovu crkvu i Đurđeve stupove, koji su od 1978. godine pod zaštitom Uneska, Altun-alem džamiju, Amir-agin han, Isa-begov hamam i Staru čaršiju, koji su pod zaštitom države, malo turista, stranaca posebno, posećuje naš grad, a turizam bi mogao da nam bude glavni izvor prihoda. Kao članovi Evropske alijanse gradova kulture imaćemo mnogo bolji pristup evropskim fondovima i uz pomoć Evrope možemo da uredimo naš grad, zaštitimo spomenike i dovedemo hiljade turista - naglašava Mahmutović.
KOPLJE NA FILIPINIMA
Altun-alem džamijaZbog podela u Islamskoj zajednici i borbe za kontrolu nad Altun-alem džamijom, ovaj vredni spomenik islamske arhitekture dugo je bio zatvoren i nedostupan za turiste. Od prošle godine ova džamija sa zlatnim alemom (dragim kamenom) koju je u prvoj polovini 16. veka sagradio Abdul Gani, poznat kao Mujezin hadža al Medini, ponovo je dostupna vernicima i turistima. |
Prema podacima Turističke organizacije u Novom Pazaru, ovaj grad svojevremeno je, pre sankcija i ratova na tlu bivše Jugoslavije, godišnje posećivalo po 100.000-120.000 turista, svaki deseti bio je stranac.
Novinar, istoričar i publicista Mirko Popovac kaže da su zbog Lepog Jovana, Uspenja Bogorodice i drugih čuvenih fresaka manastira Sopoćani, Petrove crkve, Đurđevih stupova i Starog Rasa ovamo su znali zapucati ljudi od kulture, nauke i pera, ali i obični turisti, iz Australije, Japana, Kine, Amerike...
- Dolazili su čak i neki školovani Aboridžini sa univerziteta u Sidneju koji su proučavali sopoćanske freske i divili im se, jedan Kanađanin je na njima doktorirao, neki su pokušali da ih kopiraju na Filipinima. Poslednjih godina retko ko dolazi, vredni spomenici se čuvaju, ali nisu u onom sjaju u kakvom su bili. Mada se gradske vlasti trude i oko spomenika i dovođenja turista, mnogi, zbog tenzija koje su ovde godinama prisutne, zbog teških reči političara i verskih prepucavanja jednostavno zaobilaze ovaj kraj, a štetu zbog toga trpimo svi - objašnjava Popovac.
Gde je dvor?Po zvaničnoj verziji Ministarstva kulture, Stari Ras je bio na Pazarištu blizu Sopoćana gde je sačuvan čitav kompleks zidina iz Nemanjićkog perioda. Iza ove teze stoji prof. dr Marko Popović koji je decenijama radio na Pazarištu, ali i zvanična istorija. Međutim, akademik Jovanka Kalić i grupa profesora sa Filozofskog fakulteta u Beogradu zastupaju tezu da je Stari Ras bio na Gradini, brdu pored puta Raška - Novi Pazar, nedaleko od Petrove crkve. Vrsni stručnjaci su se jedno vreme prepucavali u štampi, ali nikada nisu seli za sto da naučno razjasne ovu dilemu, a turisti još obilaze dva Stara Rasa! Publicista Mirko Popovac smatra da su i Pazarište i Gradina bili samo utvrđenja Starog Rasa i da je pravi Stari Ras bio na mestu današnjeg Novog Pazara gde su neki dokazi uništeni, a neki još postoje. |
MINISTAR DUDUK
Dobrosav Nikodinović godinama organizuje Nemanjin deževski sabor, manifestaciju koju ima za cilj da skrene državi pažnju gde joj je postojbina, gde je sve počelo i sa čim sve raspolaže.
- Evropa je, ne samo članstvom u ovoj Alijansi, prepoznala sve ovdašnje kulturne vrednosti i nasleđe, a naša država izgleda nije, ili se možda pravi luda. Ovde je i bukvalno svaki kamen istorija! Deževska dolina, gde je stolovao Stefan Nemanja, gde su rođeni Sveti Sava, tri srpska cara i više kraljeva, cela treba da bude na listi Uneska, pravo kulturno bogatstvo još je pod zemljom jer nije bilo para, a ni dobre volje, za ozbiljnije arheološke i istraživačke radove. Došao nam je devedesetih godina jedan ministar kulture iz Beograda, kad je ugledao manastir Đurđevi stupovi, glasno se zapitao: "Šta vam je ovo?" Bili smo zaprepašćeni i poniženi, srpski ministar kulture ne prepoznaje srpsku svetinju pod zaštitom Uneska, strašno... Ogorčeni smo i što decu iz cele Srbije vode na ekskurzije po Turskoj i Grčkoj, a ne dovode ih u Stari Ras da se na izvoru napajaju svojom istorijom, kulturom i verom - objašnjava dr Nikodinović.
Gde je Nemanjino blago?U narodu vlada verovanje da je između Petrove crkve i Đurđevih stupova postojao tunel u koji je, u doba Nemanjine najveće moći, kod Petrove crkve ušlo deset mazgi natovarenih suvim zlatom koje nikada nisu stigle do Đurđevih stupova. Za zlatom su tragali Nemci 1941. koji su prekopali Petrovu crkvu i ne zna se šta su odneli, a i komunisti pedesetih godina koji su, novim prekopavanjem, pronašli kovčeg izvesnog ilirskog kneza sa puno dragocenosti koje se danas čuvaju u Narodnom muzeju u Beogradu. Priča o Nemanjinom blagu i danas inspiriše mnoge avanturiste da pod okriljem noći, sa najsavremenijim detektorima, tragaju za njim. |
Kada je kulturna baština u pitanju, Novopazarci, Srbi i Bošnjaci, ne zaboravljaju sve što je za ovaj grad i kraj učinio pokojni Ejup Mušović, doktor istorije i nekadašnji direktor ovdašnjeg Zavičajnog muzeja Ras.
- Zahvaljujući ovom sjajnom čoveku, njegovim istraživanjima i naučnim radovima i saradnji koju je imao sa kulturnim elitama u Beogradu i Sarajevu dragulji srpske srednjovekovne umetnosti kao što su Sopoćani, Stari Ras, Petrova crkva i Đurđevi stupovi uvršćeni su na listu Uneska, a islamski spomenici kulture stavljeni su pod zaštitu države. Da nam je danas jedan takav čovek i takav potencijal, bili bismo ne evropska, već i svetska kulturna prestonica - kaže Ramiz Crnišanin, publicista iz Novog Pazara, koji je godinama sarađivao sa dr Mušovićem.
