Zatiranje Srba u Hrvatskoj (18): Vukovar - podeljen grad
Vukovar je od vajkada slovio kao multietnički grad sa stanovništvom prošaranim različitim etničkim grupama gde su Hrvati i Srbi uglavnom činili većinu.
Prema rezultatima popisa iz 1880. u Vukovaru je živelo 8.741 stanovnik, od kojih 6.422 Hrvata i 1.634 Srba. Sto godina kasnije, ovaj grad je brojao 33.649 ljudi, među kojima 12.760 Hrvata i 8.177 Srba.
Taj popis iz 1981, poslednji je "regularan", jer onaj održan 1991. mnogi dovode u pitanje zbog naraslog nacionalizma. Prema rezultatima popisa iz te godine od ukupno 44.639 stanovnika, u Vukovaru je živelo 21.065 Hrvata i 14.425 Srba.
Narušeni dobri odnosi
U istraživanju Svetozara Livade u knjizi "Biološki slom i nestajanje Srba u Hrvatskoj - 1880-2011", ono što prožima etničke strukture stanovništva grada Vukovara tokom trajanja Kraljevine Jugoslavije, a zatim i SFRJ je "multietničnost stanovništva, sa svim njegovim pozitivnim obeležjima".
- To su tolerancija i međusobno uvažavanje, zajedništvo i miran suživot, negovanje građanskih vrednosti, pre svega, prihvatanje "drugog i drugačijeg", prožimanje različitih kultura i drugo. To je naročito dolazilo do izražaja za vreme ekonomskog i društvenog prosperiteta u bivšoj zajedničkoj državi, što potvrđuju i neka sociološka istraživanja iz tog vremena - navodi Livada i dodaje da su ti odnosi narušeni najpre tokom Drugog svetskog rata, u periodu kada je Vukovar bio deo Nezavisne države Hrvatske, a srpsko, jevrejsko i romsko stanovništvo grada Vukovara doživelo veliko stradanje.
- Nažalost ni te žrtve nisu prebrojane, ali im je podignut spomenik na mestu stradanja u Dudiku, koji je u ovom građanskom ratu oskrnavljen većim žarom nego što je tugom srodnika i naroda podignut - ističe ovaj autor i posebno se osvrće na period poslednjeg građanskog rata 1991-1995.
Najteži dani u istoriji
- U drugom građanskom ratu na ovim prostorima, nakon punih 50 godina, Vukovar će doživeti najteže dane svoje duge istorije. Pipci podivljalog nacionalizma doprli su najpre baš na vukovarsko područje i u sam Vukovar. Srpsko stanovništvo u Vukovaru, neposredno pred i po izbijanju rata bilo je izloženo šikaniranju i maltretiranju, pa čak i ubijanju, pa je određen broj tada i napustio Vukovar. Neki vinovnici tih događanja nedavno su i sudski procesuirani - navodi Livada i precizira da su uz hrvatske nacionaliste, tome doprinele i borbe JNA da po svaku cenu osvoje ovaj grad.
Posledica ratnih dejstava u Vukovaru je promena demografije, a opipljivi dokazi se mogu pronaći u dva poslednja popisa stanovništva u Hrvatskoj. Livada ističe da ti popisi najpre pokazuju da je došlo do smanjenja ukupnog broja stanovnika. U odnosu na stanje poslednjeg popisa neposredno pred početak rata 1991, broj stanovnika je manji za više od 32 posto koliko je pokazao popis iz 2001. do 38 odsto na popisu održanom 10 godina kasnije.
Vukovar je 1991. brojao 44.639 stanovnika, da bi ih 2001. bilo 14.513, a 2011, 16.956 žitelja manje.
- Po kategorijama stanovništva: Hrvata je manje 2001, preko 18,58 procenata, ili brojčano za 3.913 ljudi, a 2011. za 24,60 odsto ili brojčano za 5.184 žitelja hrvatske nacionalnosti. Srba je u tom posmatranom periodu manje za 30,64 procenta, ili brojčano za 4.419 žitelja, a 2011. godine za 33,10 posto ili brojčano za 4.771 ljudi - precizira Livada i dodaje da je 2001. manje i pripadnika ostalih etničkih grupa i to za 32,44 procenta, odnosno za 6.181, da bi ta brojka 2011. bila još dramatičnija, čak 76,52 odsto ili za 7.001 ljudi.
Teška golgota
- Navedeni demografski manjkovi nisu do kraja istraženi, tako da ostaje nepoznato koliko je stanovnika smrtno stradalo (osim nekih parcijalnih podataka), koliko je ranjeno i ostalo invalidi, koliko ih je nestalo, koliko je stanovnika oterano u logore i mučeno, koliko je stanovnika iseljeno odnosno prognano, pogotovo, ne analitički po kategorijama stanovništva (npr. i ono što se delimično zna, odnosi se, uglavnom, na hrvatsko stanovništvo, o žrtvama srpskog stanovništva u Hrvatskoj, pa ni u Vukovaru, nigde ne postoje celoviti i sistematizovani podaci) - smatra Livada i na kraju izvlači zaključak.
- Iskustvo i golgota Vukovara, tradicionalnog multietničkog grada, teški su i preteški, zdravom razumu nepojmljivi, ali nažalost u našoj stvarnosti mogući. Toliko mnogo najtežih i najvećih brutalnosti pretrpelo je stanovništvo Vukovara. Nije li to kob našeg nepredvidivog primitivnog violentnog mentaliteta? Koje samo istorija može promeniti? Demografski podaci su pokazali da se tzv. integralni hrvatski nacionalizam i dalje održava, jer 'podrazumeva vlast kao instancu vrhovne istine', i može nestati samo ako ga vlast prestane nametati kao politiku, a ta je politika u stvari jedan oblik nasilja, jer propoveda da je tzv. integralni nacionalizam jedini način ostvarivanja nacionalnog identiteta - zaključuje profesor Svetozar Livada.
Etnički inženjering
Livada ističe da se etnička struktura stanovništva u periodu od 130 godina ima karakteristiku "značajne fluktuacije".
"Tako za vreme Austro-ugarske monarhije hrvatsko stanovništvo se smanjilo za čak 35,77 procenata, a srpsko za 8,20 odsto, dok su se ostale etničke grupe povećale za čak 6,9 puta. Etnička struktura stanovništva 1910. grada Vukovara bila je: Hrvati 39,82 odsto, Srbi 14,48 posto, ostali (ili Austro-ugari i dr.) 45,70 procenata. Prvi put Hrvati su postali manjinsko stanovništvo. Ovo je primer kako se demografska slika nekog entiteta menja 'mirnim' putem (bez 'rata spaljene zemlje'), mehaničkim prilivom stanovništva ili takozvanim 'humanim etničkim inžinjeringom', na osnovi vladajuće državne (i demografske) politike", ističe Livada.
