Zatiranje Srba u Hrvatskoj (17): Dubrovnik po meri nacionalista
Istorijski i turistički dragulj Jadrana, Dubrovnik je jedan od najlepših primorskih gradova Evrope koji je uvršten u Popis svetske baštine UNESKO. U svojoj novijoj istoriji, tačnije u periodu od poslednjih 130 godina, ovaj grad je sa ubedljivo većinskim hrvatskim življem, mada je bilo perioda, kada su ostale etničke zajednice učestvovale u daleko većem procentu nego danas.
Prema analizi profesora Svetozara Livade koji se bavio istraživanjem popisa stanovništva, od prvog, održanog 1880. do poslednjeg iz 2011. godine, stanovništvo Dubrovnika se razvijalo veoma usporeno, sa prosečnim godišnjim priraštajem od svega 2,5 procenata. Do većeg povećanja broja stanovnika došlo je za vreme austrougarske vladavine, a zatim i uspostavljanja Kraljevine Jugoslavije.
Livada naglašava da ova neujednačenost rasta ukupnog stanovništva prati i pojedine kategorije stanovništva, napominjući da je rast srpskog stanovništva bio nešto brži od rasta hrvatskog stanovništva u periodu SFRJ.
- Međutim, ostale etničke grupe su jako varirale u pojedinim popisnim periodima. Tako u periodu Austrougarske monarhije beleže porast više od 40 puta i sa udelom od 25,35 posto u ukupnom stanovništvu značajno menjaju etničku strukturu stanovništva grada. Prema popisu 1910. godine ta je struktura bila sledeća: udeo Hrvata 69,50 odsto, udeo ostalih etničkih skupina 25,35 odsto, udeo Srba 5,14 odsto. Ne raspolažemo podacima o strukturi kategorije "ostali", ali pretpostavljamo da se radi uglavnom o Austrijancima, Nemcima, Mađarima i Židovima, uz još neke druge etničke grupe. Može se reći da je tada Dubrovnik bio pravi multietnički grad, mada je on to ostao i 1991, ali sa dvostruko manje ostalih etničkih grupa (13,81 odsto) i sa skoro dvostruko više Srba (8,73 odsto), dok se broj Hrvata povećao oko tri i po puta (77,46 odsto) - zapaža Livada.
Neutvrđen broj žrtava
Kada je reč o procentu Srba u ukupnom broju stanovnika Dubrovnika, on se uvek kretao oko 6,5 procenata. Livada zapaža da je veliki pad u broju Srba zabeležen je na prvom posleratnom popisu iz 1948. godine.
- Naime, prema popisu 1931. Srba je bilo 2.003 ili 10,67 odsto, a prema preliminarnim podacima iz 1941. njih je bilo 2.202 ili 9,10 odsto. Popis 1948. beleži pad broja Srba u Dubrovniku za 26 procenata ili 521 srpskog građanina u odnosu na stanje iz 1931. godine, a prema projektovanom stanju iz 1941. pad broja Srba je još veći i iznosi 720 srpskih građana ili 32,70 procenata. Ovo je direktno povezano sa genocidnom politikom tada vladajućeg ustaškog režima Ante Pavelića i njegovih "poverenika" za pojedina područja, a u Dubrovniku to je bio ustaški stožernik Ivo Rojnica. Tačan broj žrtava Srba, Jevreja, Roma i drugih nikada nije istražen i utvrđen, a snimljen je i film o zverstvima i mučenjima civila u to vreme - navodi Livada.
Veći procenat Srba u ukupnom stanovništvu Dubrovnika beleži se tek u periodu posle Drugog svetskog rata, a maksimum je dosegao 1961. i 1971. kada su činili 10, odnosno 10,52 procenta. Livada naglašava da se broj Srba drastično smanjio i tokom i po završetku građanskog rata 1991-1995, a kao razloge navodi i granatiranje Dubrovnika od strane tadašnje JNA. Sve je na kraju za rezultat imalo činjenicu da se broj Srba u ovom gradu drastično smanjio.
"Prvo, ukupno stanovništvo se 2001, u odnosu na predratno stanje (1991), smanjilo za više od 38 procenata, da bi se nakon daljnih deset godina (2011) donekle oporavilo i taj se gubitak smanjio na oko 14 posto. Isti trend je imalo i većinsko hrvatsko stanovništvo, s tim da se ono 2011. vratilo na svoj predratni nivo i sada predstavlja 90,34 procenta ukupnog stanovništva grada."
Livada ističe i da taj trend važi i za Srbe, ali je on daleko drastičniji.
Bivši građani
"Tako se prema stanju 1991. broj Srba smanjio 2001. za više od 71 procenat, tj. od 4.342 na 1.232 stanovnika i svoj udeo u ukupnom stanovništvu smanjio od 8,73% (1991) na 4,05% (2001), a popisom 2011. stanje se dalje pogoršalo, tako da se njihov udeo sveo na 2,73 odsto. Dakle, iz grada Dubrovnika se iselilo, odnosno prognano je 3.178 građana Srba."
Livada navodi da su sličnu sudbinu doživele i ostale etničke grupe, čiji se udeo u ukupnom stanovništvu sveo od 13,81 odsto 1991. na 9,29 odsto 2001, odnosno na 6,93 procenta 2011. godine.
"Dakle iselilo se, odnosno prognano je, oko 3.912 pripadnika raznih etničkih grupa iz Dubrovnika. Zajedno sa prognanim Srbima to čini masu od 7.090 sada bivših građana Dubrovnika."
Otuda profesor Livada zaključuje da su poslednja dva popisa stanovništva u Hrvatskoj, pokazala da je u Dubrovniku drastično promenjena demografska slika, te da je ovaj grad "počeo postepeno gubiti svoje tradicionalno obeležje multietničnosti i pretvarati se sve više u čisti hrvatski grad, prema 'slici i prilici' naših vajnih nacionalista i domoljuba. Za Dubrovnik je to najtragičnije, kao stari i nekada mirni i uzorni multietnički urbani aglomerat.
- Kako nismo imali građanske revolucije, nego dva građanska rata, ni u Dubrovniku nismo, kao plemenska zajednica, još mogli izaći iz njihovih posledica - zaključuje profesor Svetozar Livada.
Zločini iz Drugog svetskog rata
Prema podacima iz knjige dr Dragoslava Stranjakovića "Najveći zločini sadašnjice: (Patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj 1941-1945)", u Dubrovniku je sve do 1. jula 1941. bilo mirno, a tog dana ustaše su iz dubrovačkog zatvora izvele devetoricu Srba među kojima i jereja Vasila Kovačina, paroha iz Metkovića i Marka Popovića, učitelja. Pobili su ih dan kasnije na Rudinama kod Stona, a prethodno su ih međusobno vezali žicom i počeli da im lome ruke, noge, vilice koristeći se krampovima, lopatama i čekićima.
Istovremeno, jedna grupa mladih Dubrovčana je 1. jula otišla u Trebinje i 1. jula ubila veći broj, mahom viđenijih Srba tog mesta. O tome je svedočio tamošnji sveštenik Vladimir Popović.
"Prvoga jula u šest sati izjutra odjeknuli su prvi pucnji i vreli meci ubili su na kućnom pragu Vasa Babića, Vlada N. Popovića, Miloša Brkovića, Vlastimira Palikuću, Gavrila Kovačevića, Radovana Lečića, Šćepa Đurića, Dušana Nogulića, i Iliju Babića."
