Zatiranje Srba u Hrvatskoj (8): Progon pravoslavlja sa Banije
Nekada poznata kao Banovina ili Banska Hrvatska, Banija je uvek imala uravnotežen nacionalni sastav stanovništva, u kome su dve nacionalne grupe, hrvatska i srpska, sve do 1991. bile gotovo podjednako zastupljene.
)Svetozar Livada, autor ozbiljne studije koja analizira statističke podatke u periodu od čak 130 godina, navodi da je regija Banija, kao deo Vojne krajine, poput Like i Korduna, prošla kroz sve nevolje i nedaće graničarskog kraja, pa manje-više sve što je rečeno za te regije vredi i za Baniju: usporeni rast stanovništva, veliki ljudski gubici, teški i mukotrpni životni uslovi celokupnog stanovništva, stalno doseljavanje novih porodica kao osnova za regrutaciju novaka potrebnih za odbranu "predziđa hrišćanstva", kao i teško i naporno osvajanje novih površina za proizvodnju hrane i održavanje stočnog fonda.
Brojevi ubedljiviji od procenata
Ratovi, najpre Drugi svetski, a onda i ovaj poslednji, na drastičan način su promenili nacionalnu strukturu stanovništva ovog kraja.
"U odnosu na startno stanje u prvom cenzusu 1880, hrvatsko stanovništvo se 2011. povećalo za nešto manje od trećine, odnosno za 28,29%, dok je prosek rasta za celi taj period bio 22,25%. Istovremeno, srpsko stanovništvo smanjilo se za oko tri četvrtine, odnosno za neverovatnih 74,71%. Ove su se promene odrazile i na broj ukupnog stanovništva, koje se smanjilo za oko jedne šestine, odnosno za 16,33%", deo je zaključka istraživanja profesora Livade.
Taj drastičan odnos se još bolje vidi ako se umesto procenata prikažu brojevi stanovnika. Tako je Hrvata na osnovu popisa iz 1880. godine bilo 66.885, a 2011. zabeleženo ih je 19.489 više, i prema tom popisu ih je na Baniji 88.374. Istovremeno, Srba je 1880. bilo 62.239, a popisom iz 2011. je utvrđeno da ih je ukupno 15.740, čak za 46.499 manje. Sve do građanskog rata 1991, oba naroda su na Baniji bili skoro ravnopravno zastupljeni. Livada navodi da je 1880. taj odnos bio 52% naspram 47%, dok se 2011. drastično izmenio na 80,18% naspram 14,28% u korist hrvatskog etnikuma.
Hrvatsko proleće i "Oluja"
"Tek poređenjem sa 1991. kao baznom godinom, pokazuju mnogo realniju sliku ovih populacijskih fluktuacija, zapravo pravih razmera i istorijske značajnosti. U odnosu na stanje neposredno pre izbijanja građanskog rata u bivšoj zajedničkoj državi 1991. hrvatsko se stanovništvo 2011. povećalo za 5,03%, dok se srpsko drastično smanjilo za nešto manje od četiri petine, odnosno za 77,85%. Ove su se promene odrazile i na broj ukupnog stanovništva, koje se smanjilo za nešto više od jedne trećine, odnosno za 36,05%. Izraženo u apsolutnim brojevima, hrvatsko stanovništvo 1991. brojalo je 84.142, a 2011. godine 88.374 stanovnika, ili za 4.242 više, dok je Srba 1991. bilo 71.087, a 2011. godine 15.740 ili manje za 55.347. Ove fluktuacije drastično su promenile odnos, odnosno udeo, dva etnikuma u ukupnom stanovništvu. Taj odnos je 1991. bio 48,82% naspram 41,24%, dok se 2011. taj odnos preokrenuo u 80,18% naspram 14,28% u korist hrvatskog etnikuma", precizira profesor Livada.
"U novijoj istoriji, u Baniji je došlo do fluktuacije stanovništva, posebno srpskog, 1971, za vreme hrvatskog proljeća, a najgori trenutak u celokupnoj svojoj istoriji na tlu Hrvatske srpski narod Banije doživeo je 1991. za vreme građanskog rata u bivšoj zajedničkoj državi, kada su masovno proterani sa vekovnih ognjišta, a deo smrtno stradao i nestao u vrtlogu rata odnosno vojno-redarstvene akcija 'Oluja'. O broju prognanih može se posredno sasvim realno i pouzdano zaključivati na osnovu podataka dva cenzusa (1991, 2001), a to je broj stanovnika koliko ih je bilo manje 2011. nego 1991. godine, a to je 55.347 stanovnika".
Kolonizacija u Vojvodinu
Livada se pozabavio i najdužim popisnim periodom u okviru jednog državno-pravnog sistema, postojanja SFRJ. U tom periodu od četiri decenije, analiza pokazuje da se hrvatsko stanovništvo veoma usporeno povećavalo u rasponu od maksimalno 13,78% koji su zabeleženi na popisu iz 1971, do minimuma od 0,37 posto zabeležen na popisu iz 1981.
"I kod srpskog stanovništva bio je isti trend, ali samo do 1971, kad se ono povećalo u proseku za 6,57%, dok se nakon toga sve do 1991. kontinuirano smanjuje za 10,74 procenata koliko je zabeleženo 1981, odnosno 1,24% 1991. Uzroci ovako varijabilnog kretanja stanovništva u relativno dužem posleratnom periodu su mnogostruki, što posebno i detaljno nije istraženo".
Kao moguće uzroke, Livada navodi "osakaćenu reproduktivnu osnovu stanovništva enormnim stradanjima i ljudskim gubicima tokom Drugog svetskog rata", zatim proces deagrarizacije, ali i relativno masovna kolonizacija u Vojvodinu koja je većinom obuhvatala srpsko stanovništvo zato što su prednost dobijali učesnici NOR-a.
Ratni gubici
Analiza svih popisa stanovništva u periodu od 1880. do 2011. godine pokazuje da se procenat udela hrvatskog stanovništva kreće od najnižeg 48,11% zabeleženog na popisu iz 1900, i najvišeg od 52,59% na popisu iz 1961. S druge strane, broj srpskog življa najniži, 36,66%, bio je na popisu 1881, do najvišeg od 50,01%, zabeležen 1910. godine. Veća odstupanja zabeležena su u popisu iz 1948. kao posledica ljudskih gubitaka tokom Drugog svetskog rata. I dok kod Hrvata ta stopa rasta stanovništva posle Drugog svetskog rata pada za četiri posto, dotle je kod Srba taj pad sedam puta veći, navodi Livada.
"Ovakvo kretanje broja srpskog stanovništva verovatno je i posledica većih ljudskih gubitaka: ustaški zločini, plus masovno učešće i pogibije u NOP-u. Podatke o tome iznose već citirani Zbornici Historijskog arhiva Karlovac, prema kojima je palih boraca NOP-a bilo 1.441, a prema drugom izvoru ukupni su ljudski gubici na području Banije (pali borci NOP-a zajedno sa civilnim žrtvama) iznosili su 6.886", precizira Livada.
Razmeri kataklizme
Na osnovu podataka iz istraživanja, Livada zaključuje da su razmeri doseljavanja hrvatskog i odseljavanje srpskog stanovništva nakon poslednjeg rata nisu normalne i da su poprimile "ne samo katastrofalne, nego i kataklizmičke razmere".
