Zatiranje Srba u Hrvatskoj (3): Žrtvama se ne zna broj
U Hrvatskoj su najveću većinu stanovništva činili Hrvati i Srbi, dok su ostali pripadnici ostalih narodnosti bili minimalno zastupljeni, samo je jedan od opštih zaključaka uspoređivanja popisa stanovništva od 1880. do 2011. godine.
Udeo hrvatskog stanovništva u ukupnom stanovništvu kretao se u rasponu od 68,39 procenata 1900. godine, do 90,42 odsto 2011. U proseku Hrvati su bili zastupljeni sa 77,98 posto i taj bazni indeks pokazuje stabilan i stalan rast hrvatskog stanovništva u odnosu na situaciju iz 1880.
Sve manje pravoslavaca
Međutim, profesor Svetozar Livada zapaža da je sasvim drugačija situacija kada je reč o praćenju zastupljenosti Srba u Hrvatskoj koje je po njemu "više fluktuiralo" i da je Srba u celoj istoriji bitisanja u Hrvatskoj najmanje u dva popisa stanovništva iz 2001. i 2011. godine i to kao posledica etničkog čišćenja tokom građanskog rata devedesetih 20. veka.
"U periodu Austrougarske monarhije, tj. do 1910. zastupljenost Srba u ukupnom stanovništvu bila je relativno stabilna i kretala se u rasponu od 16,30 procenta 1900. godine do 17,63 odsto 1880. ili prosečno 17,11 posto. Relativno je najviša bila zastupljenost u razdoblju Kraljevine Jugoslavije kada su dosegli granicu od 22,21 procenta 1921. odnosno 16,73 odsto 1931. ili prosečno 19,47 odsto. Nedostaje popis od 1941. koji zbog ratnih prilika nije izvršen, za potpuniju sliku. Za vreme SFRJ učešće srpskog stanovništva u ukupnom stanovništvu Hrvatske kretalo se u rasponu od 11,55 procenata 1981. do 15,02 odsto 1961. ili prosečno za celo to 43-godišnje razdoblje, koje je ujedno najduže u celom analiziranom periodu, 13,79 posto. Najniža zastupljenost srpskog stanovništva zabeležena je u dva popisa 2001. i 2011. godine od samo 4,54 procenta, odnosno 4,36 odsto, kao posledica etničkog čišćenja tokom građanskog rata (1991-1995) u tadašnjoj državi", ističe profesor Livada i pojašnjava da ukoliko se analiziraju statistički popisi stanovništva prema državno-pravnim periodima, poput četiri popisa za 30 godina u Austro-ugarskoj i šest popisa za 43 godine u SFRJ, uočava se jedna bitna karakteristika.
"Kretanja su uglavnom uravnotežena, s nikakvim, ili veoma malim odstupanjima od očekivanog, odnosno sporog povećanja broja stanovnika. Drugo što je uočljivo to su fluktuacije srpskog stanovništva s negativnim predznakom u međupopisnim razdobljima 1961-1971. i 1971-1981 u okviru državno-pravnog razdoblja SFRJ. Posebno su drastično izražene te fluktuacije u međupopisnim razdobljima 1991-2001. i 2001-2011. u okviru državno-pravnog razdoblja Republike Hrvatske."
Pandemija tifusa
Na ukupan broj stanovnika Hrvatske uticali su i brojni opšti, primarni ekonomski i životni faktori, ali sem njih i veliki uticaj su imali i "ratni faktori".
Livada primećuje da je kroz ceo period postojanja Srba u Hrvatskoj obeležilo i više ratova, počev od perioda najezde turskih osvajača koji su bili kobni posebno za srpsko stanovništvo.
"Njihove žrtve nikad nisu izbrojane i valorizirane, a njihovi su potomci u novoj samostalnoj hrvatskoj državi protjerani i ostali bez posjeda koji su s mukom i krvlju stečeni."
Analizirajući sukobe u 20. veku, počev od Prvog svetskog rata, profesor Livada ističe da je sem direktnih žrtava sukoba, stanovništvo stradalo i od španske groznice posle Velikog rata, odnosno pandemije tifusa tokom Drugog svetskog rata.
"Ovi su ratovi i pandemije naneli ogromne direktne i indirektne posledice (zadržani natalitet) i ljudske gubitke, koji nikada nisu do kraja istraženi. Ginulo se na sve strane, jer u građanskim ratovima uvek postoji više suprotstavljenih strana, i snosile su se ratne posledice u svim mogućim oblicima. Žrtve nikada nisu izbrojene, nego se njima licitiralo, pa je 'niska kultura broja' u pravilu 'izazivala nove žtrve'. Naime, zaboravlja se da iza brojeva stoje stvari, odnosno činjenice, a u ovom slučaju, tj. demografiji, ljudski životi. Pravih demografskih istraživanja ovog perioda razvoja našeg stanovništva, posebno njegove reprodukcije, gotovo da i nema", naglašava ovaj stručnjak, a već u sledećem nastavku predočiće podatke o stradanju Srba upravo kao posledice "ratnog faktora".
Jugosloveni ili neopredeljeni
Kada je reč o periodu posle Drugog svetskog rata Svetozar Livada iznosi podatke i za sasvim novu nacionalnu zajednicu koja je stvorena u tadašnjoj SFRJ - Jugoslovene.
"Prema relevantnim istraživanjima osamdesetih godina prošlog veka, Jugoslovenima se izjašnjavala uglavnom mlada populacija, obrazovani ljudi, gradsko stanovništvo, ljjudi iz mešovitih brakova, pripadnici manjinskih zajednica. Takođe, gotovo 20 procenata članova Saveza komunista Jugoslavije izjašnjavalo se kao Jugosloven. Jugosloveni su svoj identitet vezali uz političko i ideološko ustrojstvo tadašnje države kao i uz njen kulturni okvir. Već prema popisu stanovništva iz 1991. godine broj Jugoslovena u Hrvatskoj smanjuje se na 106.041. Nakon raspada socijalističke Jugoslavije većina Jugoslovena opet se deklariše prema narodnoj (etničkoj) pripadnosti. Danas najviše deklarisanih Jugoslovena živi u SAD, Kanadi, Argentini, Brazilu i Australiji", ironično zapaža Livada.
"U socijalističkoj Jugoslaviji svi stanovnici, pa i tadašnje SR Hrvatske, 1953. godine dobijaju mogućnost da se u državnom popisu stanovništva izjasne kao Jugosloveni, ili kao "neopredeljeni". Te popisne godine Jugoslovenima ili neopredeljenima izjasnilo se 16.170 stanovnika Hrvatske, ili 0,41 procenat stanovnika. Enormni rast deklarisanih Jugoslovena beleži popis stanovnika iz 1981. godine kada se tako izjasnilo preko osam procenata, odnosno 379.057 ili 8,24 odsto stanovnika Hrvatske. Bazni indeks 1981. u odnosu na 1953. iznosi 2.345. Ovo se praktički događa u vreme konfederalizacije tadašnje Jugoslavije, koja je započeta usvajanjem Ustava iz 1974. godine. Dakle, radilo se o fenomenu koji je bio suprotan tadašnjoj dominantnoj društvenoj situaciji koju su osmišljavale i zagovarale političke elite", zaključuje Livada.
