Hrvatski istoričar: Formiranjem Jugoslavije sprečeno je stvaranje "Velike Srbije"
Od stvaranja prve države Južnih Slovena, koja će s vremenom prerasti u Jugoslaviju, prošlo je tačno jedno stoleće, a čak i spominjanje imena zemlje koja se dezintegrisala početkom 1990-ih u krvavim ratovima izaziva različite i, uglavnom, veoma emotivne reakcije, piše Al Džazira Balkans.
Jugoslovenska ideja potekla iz Hrvatske
Istoričare i filozofe istorije zabrinjava falsifikovanje istorijskih istina i redukovano predstavljanje istorije, u kojem se motivi za stvaranje Jugoslavije uvek ili izbacuju iz narativa ili guraju duboko na marginu. Jugoslavija je nastala kao težnja naroda slovenskog juga da ostvare slobodu u nezavisnom političkom uređenju, a sve ostalo jesu pogrešne interpretacije prošlosti.
- Stvaranje Jugoslavije, koja je ispočetka formirana kao Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS), bio je rezultat težnji naroda da se oslobode imperijalnog jarma, a politički uslovi stekli su se tek krajem Prvog svetskog rata, kad postaje jasno da Austro-Ugarska monarhija prestaje da postoji i kad iz SAD dolazi politička poruka koja omogućuje nacionalnu samostalnost - objašnjava uslove iz kojih je nastala Jugoslavija istoričar iz Sarajeva Husnija Kamberović.
Kamberović kaže da je većina tadašnjih političkih elita želela stvaranje jugoslovenske države i da je stvaranje te države tada odgovaralo većini naroda. Hrvati i Slovenci bili su nezadovoljni položajem u Habsburškoj monarhiji, objašnjava Kamberović, dodajući da je stvaranje Jugoslavije otvaralo nove perspektive nacionalnog razvoja.
- Crnogorci su imali različite poglede, bili su prilično podeljeni, između ostalog, i zbog toga što su od 1878. funkcionisali kao nezavisna država sa vlastitom dinastijom, ali su i oni krajem rata prvo proglasili ujedinjenje sa Srbijom, koja se 1. 12. 1918. ujedinila sa Državom Slovenaca, Hrvata i Srba u jedinstveno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca. Možda su najnezadovoljniji bili Makedonci, koji su imali negativno iskustvo iz Balkanskih ratova 1912/1913, kao i Muslimani u Sandžaku i Albanci na Kosovu, s obzirom na to da su oni taj ulazak u jugoslovensku državu doživljavali ne kao okvir za vlastitu afirmaciju nego kao neku vrstu okupacije - kaže ona.
"Jugoslavija - najbolja istorijska opcija za Hrvate"
- Ironično, danas se jugoslovenska ideja, koja je nastala u krugu napredne hrvatske inteligencije onog vremena, najviše osporava u Hrvatskoj, a jugoslovenska država najnegativnije konotacije dobija upravo iz hrvatskih intelektualnih i političkih krugova. Jugoslavija je bila najbolja istorijska opcija za Hrvate - kaže istoričar iz Zagreba Tvrtko Jakovina.
Formiranjem Jugoslavije sprečeno je stvaranje "Velike Srbije", tvrdi Jakovina, koji objašnjava da bi delovi današnje Hrvatske ponudom, koju je dobio, pa odbio predsednik Vlade Srbije Nikola Pašić, pripale Srbiji.
- Vlada Srbije imala je dve opcije i dva rešenja i jedno od njih je bilo stvaranje "Velike Srbije" okupljanjem srpskih zemalja ili okupljanjem zemalja na kojima žive isključivo Srbi ili stvaranje velike južnoslovenske države koja će se protezati od Karavanki do Vardara - dodaje on.
Da nije došlo do stvaranja Jugoslavije i da je Pašić prihvatio ponudu Antante, državni prostor Južnih Slovena izgledao bi bitno drugačije, a Hrvati verovatno nikad ne bi uspeli da ostvare svoju nacionalnu, političku i kulturnu autonomiju. Mnogi danas ne razumeju da bi bez Jugoslavije prostor hrvatskih zemalja ostao rascepkan na nekoliko delova.
Pašićeve ambicije veće od "Velike Srbije"
Kad govori o ponudama Antante Nikoli Pašiću i njegovom odbijanju, Kamberović podseća da je dogovor podrazumevao da Srbija dobije Bosnu i Hercegovinu i deo Dalmacije, ali je isto tako podrazumevao da se Srbija, u korist Bugarske, odrekne istočne Makedonije i još nekih delova koji su u Srbiji smatrani "srpskim nacionalnim interesom". Pašićeve ambicije bile su veće od "Velike Srbije".
- Pašić je to odbio iz mnogo razloga, a mislim da je ključno bilo njegovo uverenje da se time ne rešava srpsko nacionalno pitanje. On je smatrao da se srpsko nacionalno pitanje može rešiti stvaranjem države veće od "Velike Srbije". Međutim, sukobi koji su počeli odmah nakon njenog stvaranja nisu opravdali prvobitne nade - zaključuje Kamberović.
