Povratak pravoslavlju (3): Poveo vojsku na brata

Đurađa Crnojevića na prestolu nasledio je Stefan Crnojević, mlađi brat, odnosno najmlađi sin Ivana Crnojevića. On je samo formalno upravljao Gornjom Zetom, sve do 1499. godine, kad ga je skadarski sandžak-beg Feriz-paša zarobio i utamničio, pa je tako Gornja Zeta, odnosno Crna Gora i formalno izgubila samostalnost i pripojena je Skadarskom sandžakatu.

Poprište bitke dva brata: Pogled na Podgoricu i Lješkoplje gde se odigrao sukob iz predanja

PAMTILI IH PO ZLU
Istoričar, profesor Predrag Vukić smatra da je Stefan Crnojević ipak ubrzo oslobođen, zamonašio se i izgleda nedugo potom kao monah i umro u manastiru Vranjini.

- Sudbina srednjeg sina Ivana Crnojevića, Stanka ili Staniše, zaslužuje posebnu pažnju. Ivan Crnojević je prema narodnom predanju, ali i prema nekim istorijskim dokumentima, negde pri kraju svoje vladavine, oko 1485. godine, u znak poštovanja i lojalnosti uputio svog srednjeg sina u Carigrad da kao talac dvori turskog sultana. On je tu izučio visoke vojne škole. Kad je primio islam nije pouzdano poznato, da li dok mu je još otac bio živ ili kasnije, ali je sigurno da je tom prilikom dobio ime Skender-beg. Po predanju, mada za to nema tvrdih istorijskih dokaza, on je odmah pošto je prešao u islam želeo da osvoji Crnu Goru i preotme vlast starijem bratu Đurđu. Predanje veli da je on čak i vojsku poveo na brata, ali je navodno doživeo poraz u sukobu sa njegovom vojskom do kojeg je, tobož, došlo u Lješkopolju...

Bitka za Herceg Novi 1687. godine

 

Stanko Crnojević se, opet po predanju, odmah pošto se poturčio nastanio u selu Bušate kod Skadra, koje i danas postoji. Po tom selu su se njegovi potomci, odnosno potomci tog islamzovanog ogranka loze Crnojevića, prozvali Bušatlije:

- Godine 1514. sultan je novopečenog Skender-bega postavio za crnogorskog sandžak-bega. Pošto je prostor stare Crne Gore, nakon pada pod tursku vlast 1499. godine, ušao u sastav Skadarskog sandžakata sa sjedištem u Skadru, sultan 1514. osniva Crnogorski sandžakat, kao posebnu administrativnu jedinicu sa sjedištem na Žabljaku Crnojevića i za njegovog upravitelja imenuje Skender-bega Crnojevića Bušatliju - veli Predrag Vukić.

Skender-beg nije ostavio lepe uspomene u staroj Crnoj Gori. Upravljao je kruto i surovo.

Nakon 1528. godine, koja se uzima kao datum smrti Skender-bega, odnosno Stanka Crnojevića, Crnogorski sandžakat se ukida i ponovo se pripaja Skadarskom sandžakatu, kojim potom stolećima upravljaju Bušatlije, potomci Skender-bega. Smenjuju se paše i veziri, nasleđuju jedan drugoga, što inače nije bio običaj, ili česta pojava u ondašnjem turskom carstvu (sem Bušatlija, to je, koliko se zna, bio običaj još samo u porodici Mahmutbegović iz Peći, koji su izgleda - oni su, kako kaže istoričar Vukić, tako tvrdili - takođe poreklom od Crnojevića):

- Bušatlije su tako upravljale Skadarskim sandžakatom više od trista godina - može se reći sve do 1831, i crnogorska istorija ih ne pamti po dobru - ističe profesor Vukić. - U vrijeme dok je trajao Morejski rat između Venecije i Turske, Sulejman-paša Bušatlija je 1685. godine poharao Cetinje i spalio Cetinjski manastir. U pokušaju da ga u tome spriječi, glasoviti hajdučki harambaša Bajo Pivljanin Nikolić dočekao ga je na brdu Vrtijeljka iznad Cetinja, ali je to bio samoubilački akt - u tom neravnom boju su poginuli i Bajo Pivljanin i svi njegovi saborci, koji nijesu uzmakli pred nemjerljivo brojnijim neprijateljem...

Bila je to prva pohara Cetinja i Cetinjskog manastira, koja se dogodila u maju 1685. godine. Prva, ali ne i najgora:

- Mlečani su tri godine nakon te prve pohare stacionirali i svoju vojnu posadu na Cetinju - podseća istoričar Predrag Vukić - jer se tadašnji cetinjski mitropolit Visarion Borilović Bajica oslanjao na Mletke i smatra se da je on bio njihov lojalni i vjerni saveznik.

Treba, međutim, napomenuti da je to bilo vrijeme nakon teškog turskog poraza pod zidinama Beča 1683. godine kad je rat protiv otomanskog carstva povela takozvana Sveta liga, koalicija četiri tadašnje hrišćanske velesile - Austrije, Poljske, Rusije i Mletačke Republike. Na prostoru Crne Gore i primorja operišu uglavnom Mleci. Oni su, tako, 1684. godine zauzeli Risan, koji je u to vrijeme bio u rukama Turaka, a 30. septembra 1687, uz pomoć crnogorskih i hercegovačkih plemena, oslobodili su i Herceg-Novi, koji je puna dva vijeka bio u rukama Turaka.. Mleci, međutim, nijesu imali toliko vojne snage da zauzmu i brane i prostore unutar Crne Gore i Hercegovine. Venecija je imala dosta moćnu flotu, ali zato slabašnu kopnenu vojsku...

Opaki skadarski vezir Sulejman-paša Bušatlija nije se pomirio s tim da mletačka vojska stoluje pod Lovćenom i čuva Cetinje, pa se počeo spremati da i po drugi put udari na crnogorsku prestonicu. Pohod je usledio u septembru 1592. godine.

- Znajući da ne mogu odoljeti turskoj sili i odbraniti Cetinje, Mlečani su na vrijeme povukli vojsku - priča dalje profesor Vukić. - Prije toga, oni su u podrume manastirskih konaka postavili velike količine baruta i municije, računajući da će Turci odmah zapaliti manastir i da će onda od eksplozije koja će uslijediti i mnogi od njih izginuti. Tako je i bilo.
 

PAŠINA GREŠKA
Kada je Sulejman-paša Bušatlija sa svojom pratnjom dojahao na konju ispred Cetinjskog manastira, naredio je da se manastir odmah zapali ne sluteći šta se nalazi u manastirskim konacima. Uslijedila je stravična eksplozija koja je silnog pašu zbacila s konja i teško ga ozlijedila, a znatan broj njegovih pratilaca je i izginuo. Ogorčen zbog mletačke podvale, Sulejman-paša je naredio da se Cetinjski manastir poravna sa zemljom. Tako je i učinjeno, a turska vojska se odmah zatim povukla iz Cetinja. Cetinjski sveštenici će potom stolovati u manastiru Ćelija dobrska u susjednom Dobrskom Selu. Cetinjski mitropolit Sava Kaluđeričić Očinić, primjera radi, koji je stupio na tron Mitropolije 1694. godine, boraviće u Ćeliji dobrskoj i on će se tu čak i upokojiti 1697. i tu je i sahranjen...

Sutra - Povratak pravoslavlju (4): Crnogorski Obilić