Osmeh streljačkom vodu
Aprilskih dana 1942. godine u žestokim borbama koje su partizani vodili oko Nikšića sa Italijanima i četnicima, na Kablenoj glavi, zahvaljujući izdaji, iznenađen je i, pored ostalih, zarobljen i već prekaljeni partizanski borac i rukovodilac, komesar čete, dvadesetdevetogodišnji Čedomir - Ljubo Čupić.
Nakon višednevnih tortura u zloglasnom mučilištu pod nikšićkim bedemom i pokušaja da od njega izvuku priznanje i otkriju bilo kakve podatke o ustaničkim jedinicama i planovima, osuđen je na smrt i 9. maja 1942. godine streljan na rubu nikšićkog groblja pored manastira. Njegovo držanje na gubilištu vinulo ga je u sazvežđe besmrtnih, donelo mu oreol narodnog heroja, a da to nije bila propaganda pobednika nepobitno potvrđuju fotografije na kojima se neporecivo vidi kako se držao pred dželatima i kako je tačno tri godine ranije na svoj način najavio slom fašizma, najmračnijeg i najkrvoločnijeg pokreta u istoriji ljudskog roda.
Serija fotografija sa streljanja Ljuba Čupića, koje je snimio okupatorski oficir, a naročito ona koja je snimljena koji dan ranije pred italijansko-kvislinškim sudom pošto mu je izrečena smrtna presuda dok su ga na lancu izvodili iz sudnice, predstavlja jedno od najsnažnijih svedočanstava antifašističkog otpora i postala je simbol prkosa, simbol slobodoljubivosti i nepokora. To je lik kojem se i danas dive posetioci najvećih i najpoznatijih muzeja ratova od Londona, Beča i Torina, do Rima, Nju Delhija, Tokija i Njujorka.
Otpor do smrtiI Ljubova sestra Darinka je ušla u legendu. Nakon hapšenja u Beogradu, kad je u njenu ćeliju smrti u logoru na Banjici banuo kapetan Peter Kriger, folksdojčer iz okoline Crvenke, da nju i nekoliko njenih drugarica povede na gubilište u Jajincima, ona ga je pljunula i noktima mu ostavila duboke tragove na licu. Nije stigla do Jajinaca - likvidirana je na licu mesta...
|
Neustrašiv kao bog
Taj osmeh Ljuba Čupića, taj inat i preziranje smrti, to veselo lice vezanog neobrijanog momka, za sva vremena je ostalo glasna poruka i pouka kako valja "s besmrtnošću zborit", gromoviti eho stihova: "Ko iskreno i strasno ljubi istinu, slobodu i otadžbinu, neustrašiv je kao bog..."
Savo Čupić, otac Ljuba Čupića, prkosni Zagarčanin, bundžija i nepokornik, još daleke 1907. godine, kao bjelaš, odnosno otvoreni protivnik samovlašća i tiranije kralja Nikole, sa suprugom Stanom i dvoje dece, morao je da beži iz Crne Gore i spas potraži u belom svetu. Iz Kotora je najpre pobegao u Pulu s nadom da će se odatle nekako prebaciti u Kanadu, ali se ipak našao na brodu čija je odredišna luka bila Buenos Ajres i daleka Argentina.
Ostali su tamo gotovo dvadeset godina i izrodili još osmoro dece. U domovinu su se vratili tek 1926. godine, a u kotorskoj luci im je priređen svečani doček - u ime kralja Aleksandra sačekao ih je komandant mornarice, admiral Dragutin Prica. Savo Čupić je proglašen za doživotnog počasnog kraljevog ađutanta, kralj mu je i kumovao na krštenju dece, a dobio je i lepo imanje u Metohiji, u selu Verić kod Istoka. Zbrinuta su i gotovo sva njegova deca, koje na službu, koje na dalje školovanje, tek osetila su milost i zahvalnost kraljevske kuće za zasluge i patriotizam koji je ispoljio njihov otac.
Gandijeva i Sartr
Savov sin Čedomir - Ljubo tada je imao trinaest godina. Po završetku gimnazije u Peći upisao je studije prava u Beogradu gde je 1940. godine postao komunista. Nakon kapitulacije Jugoslavije, obreo se u Nikšiću i odmah se uključio u pripremu i organizovanje ustanka.
Kad je zarobljen u velikoj okupatorsko-kvislinškoj ofanzivi u proleće 1942. godine, u Nikšiću se zatekao Karlo Ravnič, rodom iz glasovite plemićke porodice sa Rijeke, major italijanske divizije Taurineze, koja se od proleća 1942. do septembra 1943. godine borila protiv partizana na teritoriji Crne Gore, Hercegovine i istočne Bosne.
Bio je i strasni fotoamater koji se nije odvajao od fotoaparata i šesnaestomilimetarske kamere. Tako se dogodilo da prisustvuje i streljanju Ljuba Čupića.
Serija fotografija koje je Ravnič snimio toga dana i na kojima je uredno zapisao legendu, ušle su u istoriju. Ostalo je zapisano s kakvim su divljenjem i poštovanjem, pored ostalih, Džavaharlal Nehru i njegova ćerka Indira Gandi stajali pred likovima narodnih heroja Ljuba Čupića i Stevana Filipovića, ili kako je o liku Ljuba Čupića govorio i tražio da ga slikaju pored te njegove čuvene fotografije i jedan Žan Pol Sartr.
Puška i kameraMajor Karlo Ravnič, u duši antifašista, nakon kapitulacije Italije nije odložio oružje već ga je okrenuo protiv Hitlerovog nacizma i fašizma, stao je u stroj čuvene divizije Garibaldi i rame uz rame sa jugoslovenskim partizanima nastavio borbu sve do oslobođenja Jugoslavije i sloma Hitlerove osvajačke mašine. Vremenom je postao i komandant te brigade, ali se nikada nije odvojio od kamere. Pred kraj rata, zahvaljujući netaktičnosti i tvrdokornosti nekih naših vojnih rukovodilaca, Ravnič je otišao iz Jugoslavije uvređen (kasnije je odbio čak i da primi jedno naše visoko odličje), jer su dva italijanska oficira, uprkos njegovim garancijama, streljana. Navodno ogrešili su se o pravila rata i ratovanja i okrvavili ruke tokom dvoipogodišnje italijanske okupacije Crne Gore.
|
