Zasluženi vaskrs srpskih heroja
Došlo je, izgleda vreme da kosti palih srpskih junaka, izginulih u Prvom svetskom ratu, na bojištu od Višegrada do Šargan-planine, mirno počivaju u Spomen-kosturnici, lepom objektu čudne arhitekture, koji podseća na slavnu istoriju i izgledom pleni pažnju kao i pre 73 godine kada je izgrađen i svečano otvoren.
Za to će se pobrinuti članovi Građevinskog odbora sastavljenog od pripadnika Srpskog sokolskog društva Soko iz Dobruna, predstavnika mesne zajednice Vardište , manastira u Dobrunskoj Rijeci i njegovog arhimandrita Jovana Gardovića koji će organizovati rekonstrukciju i popravku Spomen-kosturnice u Vardištu u koju su pohranjene kosti 440 poginulih srpskih junaka.
Rodbina odnosila kosti
- Vreme i nemar su činili svoje pa su kosti, ordenje i vojnički predmeti sa polica kapele nestajali, raznosile su ih okolo životinje, a rodbina tu sahranjenih iz Milanovca, Užica, Čačka je krijući uzimala delove skeleta, nosila ih i sahranjivala u grobljima familija - priseća se Jevtić.
- Obnovu ovog nacionalno-istorijskog spomenika, vrednog časti i poštovanja srpskih rodoljuba, koji nisu žalili živote u borbi sa nadmoćnijom austrougarskom vojskom, mora učiniti ova generacije jer ako se mi setimo njih umrlih Bog će se setiti nas živih - rekao je Gardović prilikom posete ovom oronulom svetilištu.
Predsednik SSD Soko Slavko Heleta kaže da će se urediti eneterijer kosturnice, obnoviti freske i natpis sa imenima 78 junaka iz porodica Živković, Ilić, Jovanović, Jović, Jeftović, Jančetić, Katović, Konstatinović, Kranera, Kričan, Kubina, Koljević, zatim Kovačina, Kitanović, Laković, Lazarević, Lekić pa Milanović, Milisavljević, Mirjanović i Marković.
Podcrtaće se i imena srpskih vojnika Obradovića, Pavlovića, Pujevića, Popadića, Petranovića, Pankovića, Panića, Pohića, Pavidanovića, Radisavljevića, Rakovića, Ristića, Radojčića, Stojkovića, Teševića, Šobote zatim Isandića, Tomanovića, Trajkovića, Tanaskovića, Todovića, Tajirovića, Cvitkovića, Cvjetanovića, Čarapića i Medenice.
- Pored toga izgradiće se i put od magistrale do Spomen-kosturnice a objekat će dobiti prvobitni izgled kako bi se u njemu mogle služiti i službe Božije - kaže Heleta.
Spomen-kosturnicu su podigli Josif i Stana Matković kao uspomenu na svoje sinove Bogoljuba i Velizara kao i njihove saborce, a osveštao ju je mitropolit daborobosanski Sveti Petar Zimonjić 1932. godine na svečanosti kojoj je prisustvovalo više od 5.000 ljudi koji su u Vardište stigli vozovima iz Srbije i Bosne.
Hroničari su zabeležili da su pripadnici Kraljeve garde položili 440 venaca na kosturnicu, a neke od njih su ispustili vojni avioni kji su doleteli iz Beograda.
Do početka Drugog svetskog rata u objektu su služene Svete liturgije i okupljao se narod ovog kraja. Posle rata komunističke vlasti su postepeno "zaboravljale" na večnu kuću srpskih junaka.
Meštanin Drago Jevtić priča da je to posebno došlo do izražaja kada je JNA u Vardištu izgradila podzemna skladišta za benzin i osnovala kasarnu, a ubrzo zatim je zabranjeno i sahranjivanje meštana na groblju pored kapele koja je bila na desetak metara od vojničkog kruga.
Da pomognu Banjaluka i Beograd
Više od tri decenije je trebalo da se ponovo pokrene akcija popravke Spomen-kosturnice. Planirano je da se do Vidovdana ove godine, i na stotu godišnjicu od pogibije srpskih vojnika i bitaka u ovim krajevima, uradi najveći deo radova na objektu i oko njega.
Iz odbora za sanaciju spomenika najavljuju da će uskoro biti upućen poziv resornim ministarstvima Vlada Srbije i Republike Srpske, opštini Višegrad, mitropoliji dabrobosanskoj i brojnim patriotskim organizacijama kako bi se uključili u akciju obnove kapele.
On se i danas čudi kako su komunističke vlasti ignorisale postojanje ovakvog spomen-obeležja, kako su dozvolile da put pored kosturnice koji je iz Vardišta vodio prema selu Staniševcu zaraste u trnje, a groblje prekrije korov, "jer se na njemu zbog bezbednosti objekta nisu smele paliti sveće".
Omladinska organizacija Vardišta se 1983. godine osmelila i prva pokrenula akciju rekonstrukcije kapele koja je učinjena uz pomoć mnogih drugih iz Višegrada i kada su kosti dostojno položene u zemlju i zabetonirane u kosturnici.
