I crveni kiosk na izložbi u Njujorku
U Muzeju moderne umetnosti u Njujorku u toku je izložba "Betonska utopija: Arhitektura u Jugoslaviji 1948-1980", na kojoj je izložen i čuveni crveni kiosk kojeg se mnogi sećaju s gradskih ulica iz vremena bivše zajedničke države.
Izložba je podeljena u tri celine: "Modernizacija", "Globalne mreže", "Svakodnevni život i Identiteti", a teme koje se obrađuju su urbanizacija velikih razmera, tehnološki eksperimenti i njihova primena na svakodnevni život, konzumerizam, spomenička kultura i globalni uticaj jugoslavenske arhitekture.
Autori izložbe su Martino Stierli, kustos za arhitekturu i dizajn muzeja MoMA, Vladimir Kulić, beogradski profesor arhitekture na Florida Atlantic University, a saradnik je i Ana Kats, takođe iz MoMA muzeja.
Stierli i Kulić su izložbu najavili kao prvo zaokruženo predstavljanje jugoslovenske arhitekture globalnoj publici, ponudivši pregled radova najvažnijih arhitekata bivše Jugoslavije.
Izložba se bavi antifašističkom spomeničkom baštinom, ali predstavlja i umetnike koji su nudili za to vreme drugačije viđenje jugoslovenskog arhitektonskog nasleđa.
Autori su pojasnili da je izložba obuhvatila period intenzivne izgradnje od 1948. i razlaza Jugoslavije i sovjetskog bloka pa do 1980. i Titove smrti.
U najavi izložve MoMA je predstavlja kao "arhitekturu od nebodera građenih u stilu međunarodne prakse do brutalističkih društvenih kondenzatora", te pojašnjavaju da su dela tadašnjih priznatih arhitekata manifestovala "radikalnu raznolikost, hibridnost i idealizam koji su karakterisali i samu jugoslovensku državu".
Izložba, kako se navodi, istražuje širok raspon tema - od procesa urbanizacije velikih razmera, preko tehnoloških eksperimenata i njihove upotrebe u svakodnevnom životu, konzumerizma, spomenika i memorijalizacije, do globalnog dometa jugoslovenske arhitekture.
Stierli je, kako je rekao na pres konferenciji, ideju za izložbu dobio gledajući slike anonimnih jugoslovenskih zgrada iz posleratnog perioda koje su cirkulisale društvenim medijima.
Zatim je tri godine istraživao sa saradnicima, koji su ponovo otkrili radove arhitekata poput Bogdana Bogdanovića, Svetlane Kane Radević, Milice Šterić, Bogdana Magaša, Gerogija Konstantinovskog i drugih.
Stirli objašnjava i da je Jugoslavija bila relativno mala zemlja na zapadnom Balkanu, ali je imala značajan uticaj u svetskoj politici Hladnog rata. Zemlja se, naveo je, strateski povezala sa Pokretom nesvrstanih pod komunističkim režimom Josipa Broza Tita, a arhitekte su, kao i informacije mogle slobodno da cirkulišu i time je kreirano "zlatno doba gradnje u Jugoslaviji".
Osim fotografija građevina, nacrta i maketa, na izložbi su postavljene i tri videoinstalacije Mile Turajlic iz Beograda i radovi savremenih umetnika Jasmine Cibic iz Ljubljane i Davida Maljkovića iz Rijeke.
Izložba je otvorena 15. jula, a u njujorškom muzeju biće do 13. januara 2019.
