Rat za brendove (4): Bitka za feta sir

pixabay.com

Čija je feta? (Foto: Ilustracija)

Zbog toga su mnoge evropske zemlje godinama vodile sporove i ne čudi da se danas mnoge zemlje i njihove privrede spore oko toga kome određeni proizvod, odnosno brend pripada, čak i unutar EU. Između Slovenije, Austrije i Italije godinama je vođena rasprava oko toga čijem kulturnom i istorijskom nasleđu pripadaju lipicaneri.

Šunka pred sudom

Proizvođači mesa u Srbiji uskoro više neće moći da koriste naziv praška šunka, pošto ga je kao brend registrovala Češka koja već duže pokušava da registruje ovaj suhomesnati proizvod kao tradicionalni garantovani specijalitet, ali je nailazila na otpor mnogih zemalja, pre svih Slovačke čije Ministarstvo poljoprivrede je išlo dotle da je pisalo prigovor Briselu. Od jeseni proizvođači u drugim zemljama svoje proizvode moraju drugačije da zovu ili da proizvode prašku šunku prema tradicionalnoj češkoj recepturi, što će podići cenu. Ukoliko inspekcija utvrdi da receptura nije autentična ili da je kvalitet sumnjiv, moraće da plate visoke kazne.

Prošle godine je opet varničilo između Austrije i Slovenije jer je Austrija na Uneskovu listu svetske nematerijalne kulturne baštine prijavila ergelu lipicanera u štajerskom selu Piber, gde se, navodno, čuva izvorna dokumentacija o uzgoju te pasmine, ali je na kraju ipak odustala.

Ćuran sa žigom

Poslednji proizvodi kojima je evropska komisija odobrila registraciju pre dva meseca potiču iz Hrvatske, Francuske, Nemačke, Portugala i Španije. Oznaku zaštićenog geografskog porekla dobili su zagorski ćuran, kokoš i petao kopun, morka, meki sir i so iz Francuske, slatko pecivo iz Portugala, tvrdi sir iz Nemačke. Sa ovih osam novih naziva, broj zaštićenih prehrambenih proizvoda u Evropskoj uniji je dostigao 1.349.

Slovenija je imala otvoren front i sa Hrvatskom zbog kranjske kobasice. Slovenija je pobedila, a Hrvati su 2014. godine dobili prelazno rešenje prema kojem još 15 godina mogu da koriste etiketu s imenom kranjska kobasica.

Nacionalno zaštićeni proizvodi

Srbija 52
Slovenija 22
Hrvatska 18
Bosna 2
Crna Gora 0
Makedonija 0

Slovenija je još 2010. htela da zaštiti oznaku geografskog porekla kranjske kobasice, ali je Hrvatska u postupku prigovora Evropskoj komisiji dokazala da je ovaj naziv korišćen u toj zemlji najmanje 25 godina pre podnošenja slovenačkog zahteva za registraciju.

Rat za brendove:

(1): Srbija ostala bez šljivovice

(2): Recept star 150 godina

(3): Fanatici iz Leskovca

Oko istarskog pršuta ipak su uspeli da se dogovore, pa će ga proizvoditi obe zemlje jer dele i teritoriju Istre.

Slatka gibanica

Slovenija nije, iako takve neosnovane tvrdnje još kruže, kao svoj proizvod zaštitila ni ajvar, ni šljivovicu, ali jeste zaštitila jednu vrstu gibanice. Reč je o prekmurskoj gibanici koja je, u stvari, dezert. Nadev joj je od mladog sira, oraha i grožđica.

Hrvati su tokom pregovora za ulazak u EU imali probleme s Italijanima oko korišćenja imena prošek za vino, dok su se Slovenci sporili sa Makedoncima oko ajvara, a Srbija sa Češkom oko rakije šljivovice... Jedan od najpoznatijih je spor oko sira feta, u koji su bile uključene Danska, Francuska, Velika Britanija, Nemačka i Grčka. Posle duge borbe i dokazivanja pobedu je odnela Grčka.

Čvarci, pršut i trešnje

Nisu sve bivše države SFRJ krenule u trku oko brendiranja svojih nacionalnih proizvoda. Kao i obično, u ovoj trci prvo mesto zauzela je Slovenija koja je dosad u svetu zaštitila 12 svojih proizvoda. Proizvodnja kranjske kobasice dozvoljena je u Sloveniji samo sertifikovanim proizvođačima kojih ima 11, udruženih u grupu proizvođača GIZ Kranjska kobasica, od aprila 2008. godine, kada je geografska oznaka tog proizvoda zvanično zaštićena. Međunarodno je zaštićen i kraški pršut, ekstradevičansko maslinovo ulje iz slovenačke Istre, slovenačka makovnjača, pomurska gibanica, ulje od semenki bundeve, a još 17 slovenačkih brendova čeka na registraciju u EU o zaštiti oznake porekla, geografske oznake i oznake zagarantovane tradicionalne proizvodnje.

Hrvatska ima 10 međunarodno zaštićenih prehrambenih proizvoda, među kojima su čvarci, slavonski kulen, drniški i istarski pršut, torkul (maslinovo ulje), cetinski sir i paški baškotin (vrsta dvopeka), ali samo vino dingač, paški sir i stara slavonska šljivovica imaju i oznaku geografskog porekla. Postupak zaštite na nivou EU je dosta složen i dugotrajan, pa su osim tri međunarodno zaštićena brenda Srbije, 52 nacionalno zaštićena proizvoda još na putu u svet. Među njima su futoški kupus, kojim su u Austrougarskoj seljaci mogli da plate porez, i ariljska malina, čija sorta je doduše stigla iz Amerike, ali joj posebni klimatski uslovi daju specifičan ukus i miris.
Makedonija i Crna Gora zasad nemaju registrovane proizvode, mada je u toku nekoliko postupaka zaštite. U Makedoniji očekuju da će njihov prvi proizvod sa oznakom geografskog porekla ove godine biti ohridska creša (trešnja) i belo zimsko grožđe, a izrađeni su elaborati za beli ovčji sir i kačkavalj bistra, dok crnogorski zvaničnici najviše nade polažu u njeguški pršut. Bosna i Hercegovina takođe nije zaštitila nijedan svoj proizvod u svetu, ali je pokrenula postupak za zaštitu cazinskog kestenovog meda i hercegovačkog meda, koji su nacionalno zaštićeni.