Vek od nastanka Jugoslavije (1): Rođena i nestala u krvi
Pre tačno sto godina, 1. decembra 1918, rođena je država koja je bila porodični dom svih Jugoslovena, iz kog su htela da pobegnu sva njena deca, Srbi, Hrvati, Slovenci... Mnogi se još sa nostalgijom sećaju ove države, u kojoj su imali najduži period mira i prosperiteta, drugi je nazivaju tamnicom naroda, zbog koje svoje nacionalne težnje nisu mogli da ostvare. Rasprave o tome da li je Jugoslavija bila dobra ili loša izlišne su skoro tri decenije od njenog nestanka.
Svako ko je živeo u toj zemlji ima svoje mišljenje i određuje se prema svojim osećanjima. Ono što jeste tačno, to je da je ipak bila najozbiljnija država koja je postojala na ovim prostorima.
U kući Krsmanovića na beogradskim Terazijama 1. decembra 1918. u večernjim časovima okupila se jedna neobična grupa ljudi. Sa jedne strane bio je srpski regent Aleksandar, u ime svog ostarelog i bolesnog oca kralja Petra Prvog, sa saradnicima, koji su predstavljali Kraljevinu Srbiju, pobedničku stranu u Prvom svetskom ratu. Sa druge su bili članovi takozvanog Jugoslovenskog odbora, na čelu sa Antom Trumbićem, koji su predstavljali južnoslovenske krajeve umiruće imperije - Austrougarske monarhije. U svečanoj atmosferi potpisana je deklaracija o stvaranju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Tako je počeo vek prepun mržnje, bratstva i jedinstva, ratova, ugleda u svetu, ekonomskog razvitka i propasti, začetka kapitalizma, te komunizma, sve do krvavog raspada u zločinima surovog građanskog rata. Da je neko od potpisnika deklaracije te prve decembarske večeri u slobodi, mogao da vidi kako će proći vek Jugoslavije, da li bi se možda zamislio i pokolebao, te olovku vratio u sako da svojim sudbonosnim potpisom ne bude deo onoga što savremenici kažu da je krvava istorija Jugoslavije.
Jugoslavija, zemlja koje nema, i dalje živi u srcima miliona ljudi širom prostora koji je zauzimala. Sada se tamo nalaze državice koje su senka moći nekadašnje države. Sam njen nastanak sadržavao je i seme njene propasti. Decenijama nije mogla da reši sopstvene protivurečnosti, najvažniju od svih, nacionalno pitanje. Kulturološke razlike između razvijenog severa, odnosno Slovenije, koja je bila vekovima pod uticajem nemačke i italijanske kulture, te južnih delova, koji su stolećima bili pod uticajem Otomanske imperije, pokazale su se od starta kao veliki problem. Stvorena kao izraz želja Srba za ujedinjenjem u jednu državu, ali i južnoslovenskog stanovništva u Austrougarskoj koje je težilo da se oslobodi vlasti Beča, te dobije svoju samosvojnost. Još tokom rata u Niškoj deklaraciji iz 1914. godine, govorilo se o borbi za ujedinjenje svih Južnih Slovena u jednu državu.
Kao što su je južnoslovenski narodi stvorili, tako su je jugoslovenske nacije i rasturile. Iako je rašireno mišljenje da je Jugoslaviju srušio Zapad, to nije istina. Današnja istoriografija je gotovo jednoglasna da su je sahranili rasturili narodi bivše države, odnosno njihove političke vođe. Nakon otcepljenja Slovenije, bilo je jasno da Jugoslavija postaje prošlost. Iako su SAD tokom posete državnog sekretara Džejmsa Bejkera tražili da se nađe političko rešenje i održi Jugoslavija, a evropska trojka ministara nudila brz ulazak u tada Evropsku ekonomsku zajednicu i povoljne kredite, Slobodan Milošević i Franjo Tuđman to odbijaju. Nakon rata u Sloveniji i Hrvatskoj, januara 1992. godine počinje serija priznanja otcepljenih republika i Jugoslavija faktički prestaje da postoji, iako je još nekoliko godina postojala kroz takozvani krnju Jugoslaviju, odnosno SRJ.
Istorija Jugoslavije je istorija krvi, ubijanja, neuspelih eksperimenata, predivnih decenija i još gorih godina zločina. Njeni narodi jednostavnonisu znali da je održe.
Zemlja od šest imena
Stvorena 1918. godine kao Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, ubrzo je preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju. Nakon Drugog svetskog rata, nakratko je bila poznata kao Demokratska Federativna Jugoslavija, da bi promenila ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija. Potom je posle Ustava iz 1963. godine dobila novo ime, po kom je i najpoznatija, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija. Nakon raspada i odlaska većine republika iz zajednice, ostatak, poznat kao krnja Jugoslavija, živeo je desetak godina pod imenom Savezna Republika Jugoslavija. Konačan kraj doživela je 3. februara 2003. godine, kada je formirana Državna zajednica Srbije i Crne Gore, koja se takođe uskoro razdvojila i poslednji duh zajedništva je konačno otišao u zaborav.
