Mine kao "nasleđe" ratova (1): Balkan zasejan cvetovima zla
Što zbog ratova devedesetih, NATO bombardovanja Srbije 1999, ali i činjenice da se niko nikada ozbiljno nije bavio zaostalim eksplozivnim sredstvima iz Prvog i Drugog svetskog rata, u Srbiji, Bosni i Hrvatskoj je nekoliko miliona kvadratnih metara opasnih po život. U pitanju je prostor koji je "zatrovan" neeksplodiranim ubojnim sredstvima: raznoraznim tipovima mina i bombi koje još čekaju da budu pronađene i uništene.
Prema zvaničnim podacima Hrvatskog centra za razminiranje, "minski sumnjiv prostor" u ovoj republici obuhvata teritoriju čak devet županija i 61 grad i opštine. Pretpostavka ovog Centra je da još najmanje 40.495 mina treba da se pronađe i uništi.
"Minsko sumnjivi prostor zagađen je i velikim brojem neeksplodiranih ubojnih sredstava, posebno u područjima intenzivnih borbenih delovanja tokom domovinskog rata. Celokupni 'minsko sumnjiv prostor' na teritoriji Republike Hrvatske obeležen je s više od 13.852 oznaka upozorenja na minsku opasnost, navodi se u ovom Centru.
U odnosu na sve zemlje bivše SFRJ zahvaćene ratnim sukobima devedesetih, najgora situacija je u Bosni. Ova država je i neslavni rekorder ne samo po najvećem broju zakopanih mina u Evropi, već i sa najviše stradalih. Crna evidencija navodi da je od mina i drugih eksplozivnih sredstava stradalo 1.750 ljudi, od kojih 613 sa smrtnim ishodom. Među stradalima je i 249 dece i 127 deminera. Tokom razminiravanja izgubljen je 51 život.
Prema podacima iz poslednjeg "Izveštaja revizije učinka Efikasnosti sistema deminiranja u BiH", Ureda za reviziju institucija BiH, iz oktobra 2016, godine, situacija u ovoj državi je i dalje alarmantna.
"Može se zaključiti da opredeljenje BiH da se ozbiljno pristupi problemu deminiranja ne postoji, čime je ugrožena realizacija strateških ciljeva BiH i ispunjenje međunarodno preuzetih obaveza. Sistemski, proces deminiranja nije analiziran niti unapređen poslednjih 15 godina", stoji u zaključku ove institucije.
Polja smrti
Najpogođenije geografske regije minskim problemom u Bosni su Posavina, Srednja Bosna i regija Doboj, a najugroženije opštine su Doboj, Teslić, Maglaj, Usora, Zavidovići, Gornji Vakuf, Sanski Most, Velika Kladuša, Travnik i Ilijaš.
U Hrvatskoj sa najvećom površinom zatrovanom minama su sledeće županije: Ličko-sinjska (139,644 km2, u devet gradova i opština), Sisačko-moslavačka (73,842 km2, u deset gradova i opština) i Osječko-baranjska (58,749 km2, u 12 gradova i opština).
Srpski demineri su samo u 2015. godini očistili 220 hektara zemljišta, od čega najviše u okolini Gadžinog Hana, Niša i Stare Pazove. Razminirana je površina od 27 hektara kod Bujanovca i 43 hektra u opštinama Pećinci i Čačak. Uništenje više od 2.000 komada kasetne municije, bombi i protivpešadijskih mina finansirano je od donacija Ruske Federacije i SAD.
BiH je najpokrivenija država minama u Evropi. One su identifikovane u čak 129 opština i na oko 8.800 mikrolokacija. Mada je Plan deminiranja predviđao da se Bosna do 2019. očisti od mina, do sada je završeno samo pola posla, odnosno očišćeno je svega 360 kvadratnih kilometara.
Kada je reč o Srbiji, najveći problem predstavlja "zaostavština" NATO bombardovanja 1999. Te godine je na tadašnju SR Jugoslaviju, a zapravo uglavnom na Srbiju, bacano sve što se u arsenalima SAD i zapadne Alijanse moglo naći: od navodećih do običnih raketa, od običnih do penetrirajućih bombi, od obične do uranijumom obogaćene municije, od klasičnih do kasetnih bombi...
Prema procenama Centra za razminiranje Srbije, sumnja se da se u Srbiji mine nalaze na prostoru od oko dva miliona kvadratnih metara, kasetna municija na prostoru od oko tri miliona kvadratnih metara, dok se avionske bombe - rakete nalaze na više od 150 lokacija.
Svemu tome treba dodati i nasleđe iz prošlih ratova, od Prvog do Drugog. Procena je da je najmanje 150 lokacija sa bombama koje su bačene na Srbiju u periodu od 1941. do 1945. Svakako su najopasnije kasetne bombe koje NATO nije štedeo napadajući Srbiju.
Procena je da se one nalaze na oko 600 hektara, odnosno na oko 200 lokacija u 16 gradova, i to bez Kosova. "Žutim ubicama" kako se obično naziva kasetna municija, zasuti su Niš, Kraljevo, Brus, Bujanovac, Preševo, Kuršumlija, Raška, Gadžin Han, Tutin, Sjenica, Čačak, Vladimirci, Knić, Stara Pazova i Sopot.
"Prema podacima iz avgusta 2016, do sada je od mina i neeksplodiranih ubojitih sredstava očišćen prostor od oko 20 miliona kvadratnih metara", navode u Centru za razminiranje.
Problem prave i aviobombe i rakete koje se, prema dostupnim podacima, i dalje nalaze na 12 lokacija u Savi i Dunavu. Neeksplodirane avionske bombe i rakete nalaze se kod mostova Bogojevo-Erdut i Bačka Palanka - Ilok.
