Podele koje traju vekovima (1): Deoba Srba na Srbe

Kad je potpredsednik Vlade Srbije Ivica Dačić zatražio je da se ulicama Beograda vrate imena partizana koji su ga oslobodili u Drugom svetskom ratu, opet se zahuktao 70 godina stari i verovatno najveći raskol u srpskom narodu, podela na četnike i partizane.

Podela koja je prema mišljenju Dušana Kovačevića, akademika, dramskog pisca i scenariste, najstrašnija i najpogubnija u istoriji Srba. Posvetio joj je posebno mesto u knjizi "20 srpskih podela Srba na Srbe", jer prema njegovom mišljenju, ona i dalje traje.

- Nisu to više uniformisani ljudi sa petokrakama ili bradama, već su to današnji pozivari na tradicionalizam ili internacionalu, na levo i desno.

- Zbog ove podele i bratoubilačkog rata koji je iz nje proistekao, danas prekopavamo skrivene grobnice iz kojih će izaći neuporedivo veći broj žrtava od onih koje su stradale od neprijateljske ruke za vreme Drugog svetskog rata - kaže Kovačević za "Vesti".

On je Srbe podelio na nebeske i ovozemaljske, proistočne i prozapadne, čuvare Kosova i secesioniste, patriote i izdajnike, racionalne i iracionalne, monarhiste i republikance, oslobodioce i oslobođene. Zatim ih deli na Srbe i Jugoslovene, na podunavske, pomoravske, posavske, podrinske, pa na srpske Srbe, kosovske, crnogorske, hrvatske i ostale Srbe. Slede srpski Srbi i Srbi iz dijaspore: nemački, francuski, američki, novozelandski, južnoafrički Srbi. Potom u Srbiji imamo bogate i siromašne, one čije se prezime završava na -ić i one na -ov, -ac, -ski, -go, -ač.

U podeli učestvuju i sadašnja i bivša braća, rođaci, kumovi, prijatelji. Iza njih su građani i seljaci, stari i mladi, muški i ženski, rođeni i nerođeni. Poslednja podela, po Kovačeviću, jeste Srbin podeljen na samog sebe.
Svi narodi širom sveta imaju svoje podele, ali mi smo naše srpske doveli do stepena profesije. Bavimo se podelama kao zanimanjem, svakodnevno se prepiremo i svađamo trošeći tako vreme i život, bez obzira na to što svi vidimo da nestajemo kao narod. I biološki i teritorijalno - kaže Kovačević.
 

- Čak je i zlatno doba Nemanjića prepuno podela, koje su se neretko završavale u krvi. Rat oko prestola još su u 13. veku vodili sinovi Stefana Nemanje, Stefan Prvovenčani i Vukan. Mirio ih je Sveti Sava nad moštima njihovog oca. Protiv Uroša Prvog Nemanjića digao se njegov stariji sin Dragutin, koji je kasnije zaratio i sa rođenim bratom Milutinom. Milutin je zbog otimanja oko prestola oslepeo svog sina Stefana, kojeg će kasnije ubiti njegov vlastiti sin Dušan Silni... Bratske podele Srbi su nastavili i krvavom kumovskom podelom. Da bi dokazao svoju vernost Turcima, Miloš Obrenović im je poslao glavu svoga kuma Karađorđa. A Karađorđa je ubio sluga Vujice Vulićevića, koji mu je takođe bio kum.
 

U vreme namesništva, sredinom 19. veka, Srbi su se delili na parizlije i nemačkare. Parizlije su bili liberali školovani u Francuskoj, koji su verovali u sposobnost naroda da sam o sebi odlučuje, a nemačkarima su nazivani Srbi iz Austrije, koji su dominirali birokratskim aparatom i verovali samo u čvrstu ruku.

Pišući o srpskim podelama, psiholog Žarko Trebješanin kaže da se najveća i najstrasnija mržnja ispoljava upravo prema onome ko nam je sličan i emocionalno blizak.

- U osnovi svih ovih žestokih deoba, zaoštrene mržnje prema onom mrskom drugom, zapravo je mržnja prema sebi samome. Onaj ko je, recimo, fanatični Jugosloven, republikanac ili prozapadno orijentisan, taj upravo strasnom, patološkom mržnjom prema Srbinu - Srbijancu, monarhisti ili proistočnom Srbinu očajnički nastoji da u sebi samome potisne, uništi, ubije svoju sopstvenu tamnu stranu, svoju senku - navodi Trebješanin.

Posle najkrvavijeg raskola na partizane i četnike u vreme komunističke Jugoslavije stvorile su se nove stilske podele. Prvo su zavađeni par činili samo komunisti i antikomunisti. Antikomunisti su se kasnije podelili na republikance i monarhiste, dok su se komunisti, opet, delili na titoiste i staljiniste. Od titoista početkom 70-ih nastala je liberalna i tvrda struja. Tvrda struja sredinom 80-ih raspolutila se na stambolićevce i miloševićevce.

Antikomunisti su se u međuvremenu delili brzinom svetlosti. Prvi su se u Srpskom pokretu obnove rastali kumovi Vuk Drašković i Vojislav Šešelj, da bi Draškovića kasnije napustio Velimir Ilić osnovavši Novu Srbiju, a Šešelja Tomislav Nikolić i Aleksandar Vučić.

Njihovim primerom krenula je i Demokratska stranka, pa su nastale Srpska liberalna stranka, Demokratska stranka Srbije, zatim i Demokratski centar, da bi se sve završilo formiranjem Liberalno-demokratske partije.

Politika i vlast kod Srba su uvek bili poprište najvećih podela, međutim, ni društveni i verski život nisu bili toga pošteđeni. Ne zna se tačno kad se Srbija podelila na one koji navijaju za Crvenu zvezdu i Partizan, ali prve tuče između grobara i delija zabeležene su 60-ih godina prošlog veka.

Odavno je u društvenom životu Srba jedno od najvećih pitanja i da li si zabavnjak ili narodnjak. Ova se podela danas se ogleda u tome da li si posetilac Egzita ili Guče. Srbija se tako sve češće deli na prvu i drugu Srbiju, otmenu i krezavu, obrazovanu i primitivnu, ona koja je dobra i ona koja to nije, i tome više nema kraja. Što je rekao neko, Srbi se dele kao ćelije. U nedogled.