Gorki ukus pobede
Obeležena je godišnjica formiranja tri po mnogo čemu zapamćene partizanske divizije: Šeste ličke, Sedme banijske i Osme kordunaške. "Što nije poginulo u borbi sa ustašama i drugim fašistima, odnela je Neretva, Sutjeska, bosanske planine i tifus", kaže general u penziji Petar Trkulja, sekretar Sekcije Osme kordunaške divizije, koja deluje u sastavu SUBNOR-a Beograd.
Malo je verovatno da će, kada sutra predsednik Srbije Boris Tadić dođe u Krnjak (gde će se sresti sa predstavnicima lokalnih srpskih vlasti sa Banije i Korduna), i Gračac u Lici, biti vremena za podsećanje na podatke koji su, samo nekoliko dana ranije, prezentovani na jednom skupu u Beogradu.
Od 82.000 Srba, koliko ih je bilo na Kordunu uoči Drugog svetskog rata, ustaški i nemački pogrom preživeo je svaki drugi.
Zbog migracija, što u Vojvodinu, što u evropske i prekomorske zemlje, pola veka kasnije, 1991. godine na tom prostoru živela je jedna četvrtina Srba, da bi 2001. njihov broj spao na jednu šesnaestinu onog iz 1941. godine - na oko 5.000, uglavnom starijih osoba.
Spasli Srbe od potpunog uništenja
U stvari, sve do 1943. većinu partizana na teritoriji ustaške države činili su Srbi s tih područja, iako su istovremeno drugi Srbi iz ustaške države prilazili četnicima, konstatovao je hrvatski istoričar Jozo Tomašević. |
Na ove brojke ukazao je general u penziji Petar Trkulja, sekretar Sekcije Osme kordunaške divizije, koja deluje u sastavu SUBNOR-a Beograd, pred nevelikim skupom održanim daleko od očiju javnosti a povodom 68. godišnjice formiranja tri, po mnogo čemu zapamćene partizanske divizije.
Generacija koja je, kako je to primetio Trkulja (bio načelnik Štaba Korpusa specijalnih jedinica VJ od 1994. do 1999), odrasla uz sećanja na ustaške zločine, ne sme propustiti da oda priznanje borcima 6. ličke, 7. banijske i 8. kordunaške divizije.
Sve tri su formirane 22. novembra 1942. godine istom naredbom kojom je osnovan i Prvi hrvatski korpus, kasnije nazvan Četvrtim korpusom NOV Jugoslavije.
Danas je to antifašistička legitimacija zvaničnicima u Zagrebu koji uz sav trud da to poreknu, ne mogu da sakriju činjenicu da su Srbi činili 92 odsto sastava svih triju divizija koje su iznedrile čak 74 narodna heroja.
- Oni koji su preživeli bitke od Banije do Neretve i Sutjeske, Sandžaka i Beograda, preko Srema i Slovenije, imaju danas preko 80 godina.
U proseku na svaki kilometar i po borbenog puta, zauvek je ostao po jedan borac.
Takva stradanja mogu se porediti samo sa stradanjem srpske vojske od Prizrena do Krfa, konstatuje Trkulja i podseća:
Na dan formiranja Šesta lička imala je 4.230 boraca od kojih su 95 odsto Srbi. Prvi komandant bio je Srećko Manola. Borbeni put ove divizije bio je dug 12.000 kilometara. Jedna četvrtina boraca izginula je na ratištima oko Travnika, Jajca, Drvara, od Glamoča do Zlatibora... Oslobodila je Valjevo i zarobila Arhivu četničke Vrhovne komande.
Učestvovala je i u oslobađanju Beograda. Samo u Ulici kneza Miloša, oko zgrada današnje vlade život je izgubilo oko 200 Ličana, a preko 300 ih je ranjeno. Šesta lička je prva sa 13. proleterskom brigadom, prešla most na Savi, oslobađala Zemun i Bežanijsku kosu gde danas, bez ijedne ulice posvećene oslobodiocima, živi znatan broj potomaka boraca ove jedinice.
Ginuli i za Napoleona
Nakon obimnih priprema u francuskoj prestonici, krenuli su sa ostalim Napoleonovim trupama ka Rusiji. Nakon tri godine ratovanja, od dve i po hiljade srpskih oficira i vojnika, u Karlovac se vratilo njih jedva oko tri stotine, podseća u svojoj knjizi "Slamka u nosu" književnik Mirko Demić. |
Ništa bolje nije prošla ni Sedma banijska divizija koja je formirana u Klasniću. U njen sastav, na dan osnivanja, ušlo je 2.539 vojnika.
Komandant je bio Pavle Jakšić, Kordunaš, jedan od najobrazovanijih oficira Titove vojske, francuski student, kasnije profesor na Beogradskom univerzitetu.
Banijci su ratovali u zapadnoj Bosni, od Bihaća preko Petrovca do Drvara. U prozorskoj dolini i na Makljenu spasavali su ranjenike, nastavili u bitkama na Neretvi i Sutjesci gde su ostali bez dve stotine borca i ranjenika koje su Nemci streljali.
Posle proboja iz obruča na Zelengori, iako prepolovljena, Sedma banijska divizija nastavila je borbu u istočnoj i srednjoj Bosni. Od 4.100 boraca, koliko je divizija imala kad se krenulo ka Bosni, na Baniju se u septembru 1943. vratilo samo njih 550.
- Tako su izgledale naše pobede. Što nije poginulo u borbi sa ustašama, Nemcima i četnicima, odnela je Neretva, Sutjeska, bosanske planine i tifus, konstatuje oporo Trkulja.
Bez obzira na današnje kontroverze o ulozi ovih divizija, istorijska je činjenica da je njihovim formiranjem zaustavljena čitava serija ustaških zločina na tom podrčju.
Ne treba zaboraviti da je do osnivanja Šeste, Sedme i Osme divizije, Pavelićeva NDH izvršila nečuvene zločine nad Srbima na Kordunu, Baniji, Lici i Cazinskoj Krajini - u Jadovnu, na Pagu, na Kozari, Mehinom stanju, u Glinskoj crkvi, na Petrovoj Gori...
S Kordunašima i muslimani
|
