Bogomolje za klađenje i pijanke
Srpska crkva Svetog Đorđa u Lesteru u Velikoj Britaniji dospela je u žižu javnosti jer se u njenoj porti otvara javna teretana! Praksa da se crkveno dvorište ili parohijske sale iznajmljuju za različite namene, postoji u većini srpskih bogomolja, kako u evropskoj i prekomorskoj dijaspori, tako i u bivšim jugoslovenskim republikama, ali i u samoj Srbiji. Nedavno je izbio skandal zato što je srpska bogomolja u Australiji iznajmljena muslimanima za molitvu.
Bivši vladika kanadski Georgije, podsećaju u ovoj episkopiji, morao je svojevremeno oštro da nastupi kako bi se izmestila kladionica iz jedne crkvene sale u Ontariju, ali nije poznato da je slično odreagovao kada je u manastiru u Miltonu pravljeno vino i u ukrasnim flašama prodavano kao suvenir. Propise je hteo da zaobiđe i episkop zvorničko-tuzlanski Hrizostom kada je, ignorišući klauzule ugovora o poklonu, pokušao da podigne kafanu u semberskom Etno-selu Stanišić. Zaustavio ga je vlasnik tog turističkog kompleksa Boris Stanišić.
- Na spor je stavljena tačka i ne bih da se vraćam na tu gorku priču. Ispostavilo se da vladika Hrizostom nije bio do kraja upućen u aktivnosti jednog svog kaluđera koji je pokušao da prekrši darovni ugovor kojim sam SPC poklonio crkvu sa pratećim objektima. Hteo je da promeni namenu tim zgradama, suprotno darovnom ugovoru. Srećom, sve se završilo kako treba - kratko nam je rekao Stanišić.
Golišavi turisti draži od staraca
Zbog zarade, u SPC postoji praksa da se pojedini delovi manastirskih zdanja pretvaraju u restorane ili hotelski smeštaj.
- Ipak, treba paziti gde i šta se pokreće kao dodatna delatnost. Bez obzira što mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije izjavljuje da je unosnije graditi hotele nego staračke domove, nije baš pristojno da se razgolićeni tursiti šetaju tik uz manastir. Nije bogougodno ni da iz crkvene birtije trešti preglasna i svakakva muzika, te da se izlazi u teškom pijanstvu, uprkos tome što je vladika zvorničko-tuzlanski Hrizostom naklonjen ugostiteljstvu, pa u Bijeljini radi restoran kod manastira Pet jezera - zaključuje Đenović.
On je, da podsetimo, unutar etno-sela podigao manastir i zajedno ga s hramom Svetog Nikole, krstionicom i konakom ustupio Srpskoj pravoslavnoj crkvi uz uslov da poklonu ne sme biti promenjena namena. U suprotnom, poklon bi morao da bude vraćen darodavcu. Ipak, krstionica, koja je izgrađena u ruskom stilu pretvorena je u prodavnicu, a u konak iguman smešta novoosnovanu eparhijsku turističku agenciju Putevoditeljica. Spor između darodavca i poklonoprimca je kulminirao kad je počela gradnja crkvene kafane tik uz manastir! Problem je stigao do patrijarha Irineja i Svetog arhijerejskog sabora SPC koji su presudili da se ceo darovani kompleks vrati u prvobitno stanje.
S druge strane, crkvena porta u Eparhiji žičkoj već godinama se za debele pare izdaje za ugostiteljske šatre tokom avgustovskog održavanja Sabora trubača u Guči, jer i ceo Sabor je, kako objašnjavaju u toj eparhiji, svojevremeno i krenuo ispod šatre pod lipom u porti mesne crkve Svetog arhangela Gavrila. Jedini uslov je da se Sabor ne održava u vreme dvonedeljnog Gospojinskog posta.
Para vrti gde burgija neće
- SPC u Velikoj Britaniji zvanično nema sopstvenu imovinu, jer je uknjižena na pojedince ili ktitore budući da tamo ne postoji kategorija društvene imovine. Zbog situacije u Lesteru nadležni srpski episkop britansko-skandinavski Dositej u početku je negodovao, ali je na kraju morao da prihvati činjenično stanje. Isto tako, patrijarh Irinej je shvatio da je za SPC dugoročno dobro kada je u Kanadi polovina jedne kuće uknjižena na bivšeg episkopa Georgija, jer se tako crkvi drastično smanjuje porez na tu imovinu. Rečju, para vrti gde burgija neće - pojašnjava Đenović.Kada je reč o srpskim bogomoljama u evropskom i prekomorskom rasejanju, one mahom nemaju status ustanove od javnog značaja niti su na budžetima država u kojima deluju. Na osnovu zakona zemalja u kojima se nalaze, uglavnom su registrovane kao udruženja građana, nevladine ili neprofitne organizacije. Zato u većini stranih zemalja za crkvenu imovinu, finansijsko poslovanje, kao i za crkvene kredite svojim ličnim imetkom garantuju pojedinci ili grupe građana, odnosno vernika, kod tamošnjih banka i državnih ustanova.
Namaz i iftar
Sala srpske crkve Svetog arhiđakona Stefana u oblasti Kizboro, u australijskom gradu Melburnu, svojevremeno je za molitvu (namaz) bila ustupljena Pakistancima i Avganistancima, a ikone u njoj bile su prekrivene zastavama i relikvijama karakterističnim za islam. Revoltirani Srbi ovaj potez su ocenili kao skandalozno bogohuljenje, pisali su patrijarhu i zahtevali da tadašnji vladika Irinej bude smenjen. Međutim, bez ikakvog odjeka prošao je potez vladike hercegovačkog Grigorija koji je nedavno u srpskoj crkvi u Mostaru organizovao svečanost iftar za tamošnje muslimane.- U takvim situacijama, u stranim državama episkopi i sveštenici ne pitaju se mnogo, čak ni Sinod ni Sabor SPC, već oni koji su založili svoju imovinu da bi crkva opstajala u njihovoj sredini. Otuda ne čudi što uprave crkvenih opština pribegavaju izdavanju parohijskih sala za različite namene kako bi obezbedile kontinuiran izvor prihoda za pokrivanje pozamašnih crkvenih troškova. Prilozi dobrotvora i zarada od verskih obreda, proizvodnje i prodaje sveća, izdavačke delatnosti i crkvenih suvenira nije uvek dovoljna, naročito ako je dotična crkva pod velikim kreditom. Sve crkve širom sveta, pored teoloških i molitvenih, imaju društvene i privredne aktivnosti. To je pseudovernicima možda neobično, nekima čak i skandalozno, ali crkva ima troškove koje treba pokrivati da bi mogla da deluje i opstaje! Slične dodatne biznise imaju i druge pravoslavne, ali i katoličke crkve koje čak i diskoteke otvaraju - objašnjava verski analitičar Draško Đenović.
