Narodna simbolika Božića: Hristos se rodi!
U spomen na rođenje Isusa Hrista još od apostolskih vremena ustanovljen je veliki praznik - Božić, kome prethodi post, koji kod pravoslavaca počinje 28. novembra i traje do sedmog januara, Hristovog rođenja.
Početak hrišćanske ere, odnosno, rođenje Hristovo je, po prastarom računanju vremena bilo 5511. godine od stvaranja sveta. U tom trenutku, kako beleži predanje, s neba su zapevali anđeli: "Slava Bogu na visini, a na zemlji mir, među ljudima dobra volja"!
Time počinje Hristov život na zemlji, koji se završava 33 godine kasnije, raspećem na Golgoti i Vaskrsenjem. U spomen na rođenje Isusa Hrista još od apostolskih vremena ustanovljen je veliki praznik - Božić. Sveti Jovan Zlatousti kaže da je Božić izvor za sve praznike hrišćanske, jer da nije bilo Hristovog rođenja ne bi bilo ni krštenja, ni Vaskrsenja.
Božić se od početka nije praznovao istog dana, već je tek u četvrtom veku, u vreme cara Arkadija, uvedeno da se Božić praznuje odvojeno od Bogojavljenja i da se praznuje 25. decembra, po Julijanskom kalendaru. Da bi se hrišćani dostojno pripremili za Božić ustanovljen je post od 28. decembra do šestog januara uveče (od 15. novembra do 24. decembra po Gregorijanskom kalendaru), koji nije tako strog kao Uskršnji. Međutim, Božić je, ma koga dana bio - mrsni dan. Za Božić se ljudi, umesto uobičajenog pozdrava, pozdravljaju sa "Hristos se rodi" i otpozdravljauju "Vaistinu se rodi".
S obzirom na mesijansku službu Hrista, koji je, prema Svetom pismu "radi nas ljudi i radi našeg spasenja sišao s neba... i postao čovek" - njegovo rođenje je najradosniji događaj u istoriji ljudskog roda, tumači crkva.
Božićni simboli kod Srba
Simboli Božića su slama, novčići, orasi, kađenje doma, položajnik, badnjak, česnica i porodični božićni ručak!
Slama je simbol jasli u Vitlejemskoj pećini u koje je položen novorođeni Isus. Novčići u slami simbolišu zlato kojim je darivan Isus. Orasi u slami i u uglovima sobe simbolizuju vladavinu Boga nad sve četiri strane sveta, dok je kađenje kuće simbol mira i tamjana kojim je takođe darivan Hrist.
Položajnik - jedini, odnosno prvi gost na dan Božića, najčešće je muško dete i prima se u kuću kao sam Gospod - koji svojim rođenjem u sve domove donosi mir i dobru volju.
Badnjak - predstavlja grane kojima je založena vatra po Isusovom rođenju. To je i simbol Isusa Hrista koji je u naponu svoje snage, silom svoga Božanstva, raskinuo lance ropstva grehu, preporodio čoveka i u njemu razbuktao plamen ljubavi prema dobru, vrlini - prema Bogu, najvećem dobru, omogućivši mu spasenje od greha, zla i večne smrti - smrti duhovne, kao što i mlad cerić, odnosno hrastić, silinom svojom razbuktava vatru na ognjištu, a jarkim plamenom obasjava sve kutove domova naših.
Božićni ručak - simbol porodične ljubavi
Običaj je da se po dolasku iz crkve, posle dugotrajnog posta svi ukućani obredno omrse - pečenicom s ražnja. Prvog dana Božića se ne ide iz kuće, već se uživa u prazničnoj trpezi i svečanom okruženju. Božićni ručak ima obredno značenje, a pripremaju se i određena jela. Svi članovi porodice bi trebalo da budu na okupu tokom ručka, a položajnik je glavni gost. Pred iznošenje jela, domaćica je kadila trpezu i jelo, kao i sve prostorije u kući, jer se tako kuća štiti od nevidljivih zlih sila.
Božić Bata - donosi radost i zlato
U toku okretanja česnice peva se pesma: "Božić Bata, nosi kitu zlata, da pozlati vrata i oboja poboja, i svu kuću do krova". Ipak, "Bata" nije imenica, već prezent glagola "batati", što znači - koračati, drugim rečima Božić dolazi i donesi nam radost i zlatom te radosti, pozlaćuje celu kuću i sva srca puni milošću. "Slava Bogu na visini, na zemlji mir, među ljudima dobra volja" - kliče Crkva u božićne dane. Dakle, nema nikakvog Bate, ali zato i bate i seke, očevi i majke, dede i babe dočekuju Božić, odnosno, boga koji je postao naš brat i pozvao nas svom nebeskom ocu!
