Oživljava zadužbina Starca Isaije

Ostaci manastira Ubožac predstavljaju jedinstven duhovni kompleks na području Kosova i Metohije. Ovaj srednjevekovni manastir u novobrdskoj Krivoj Reci nazivaju još i Rđavac, a prostire se na više od jednog hektara zemljišta. Sagrađen je u prvoj polovini 14. veka, u vreme srpskog kralja Stefana Milutina, najverovatnije kao zadužbina svetogorskog igumana Starca Isaije. Ovaj sveti čovek, rodom iz Lipljana, bio je prijatelj i savetnik srpskog cara Stefana Dušana, a potom i kneza Lazara.

Zaboravljeni manastir Ubožac kod Kosovske Kamenice

Do Ubošca, velikog manastirskog kompleksa od koga su danas ostale samo ruševine, dolazimo iz pravca Kosovske Kamenice. Po izlasku iz grada skrećemo severoistočno na tesan, makadamski put. Ulazimo u atar srpskih sela. Svuda pašnjaci, šume... Sela sakrivena u padinama od vekovima naoštrenog arnautskog noža. Brujanje automobila jenjava što se više približavamo Ubošcu, nadjačava ga poj slavuja. Pred nama ostaci srpske svetinje. Ljubimo dveri nekadašnje porte, onoga što je od nje ostalo. Naš vodič Milorad Minja Filić, magistar srpskog jezika iz Raniluga, sakupljač i priređivač narodnog blaga Kosovskog Pomoravlja, pojašnjava nam duhovno čudo koje prvi put vidimo.
 

PATRIJARHOVO UTOČIŠTE
- Pretpostavlja se da je manastir zadužbina Starca Isaije. Bio je poznat kao prevodilac za srpski jezik dela Dionisija Areopagita i kao autor izveštaja o srpskom porazu u Maričkoj bici 1371. godine. Smatra se da je on sa svojim roditeljima, inače vlastelinima kralja Milutina koji su se kasnije zamonašili u Ubošcu, podigao ovaj manastir i crkvu koja je posvećena Vavedenju Sv. Bogorodice. Isaije je preneo u srpske krajeve svetogorske elemente ne samo u crkvenom životu i liturgijskim obredima nego i u arhitekturi crkava i manastira, što je imalo veliki značaj za formiranje moravskog arhitektonskog stila u 14. i 15. veku u Srbiji - ističe Filić.

Sa posebnim pijetetom govori o osmom po redu patrijarhu posle Makarija, Pajsiju Janjevcu, koji je obitavao u Ubošcu i doneo prve knjige po kojima se odvijala božja služba.

Sveštenik Dragiša Jeremić sa književnicima i kulturnim radnicima

 

- Rođen je u svešteničkoj porodici sredinom 16. veka, u Janjevu na Kosovu. Zamonašio se u manastiru Ubožac, godine 1612. izabran je za mitropolita novobrdskog, a 1614. za patrijarha srpskog, što će ostati i u naredne 33 godine. Istorija ga pamti kao izuzetno preduzimljivu osobu, stalno je obilazio manastire i parohije na širokom području Srpske pravoslavne crkve, ali se starao i o knjigama, sakupljao ih i prepisivao. Živeo je gotovo čitav vek, a upokojio se 1647. godine, po povratku iz posete Svetoj zemlji - priča Filić.

Danas se u Pećkoj patrijaršiji čuvaju dve rukopisne knjige manastira Ubošca iz prve polovine 15. veka. Osim moštiju Starca Isaije i njegovih roditelja, u manastiru su verovatno pohranjene i mošti pećkog patrijarha Savatija, osnivača manastira Pive u Crnoj Gori. Godine 1690, u vreme austrijske najezde koja je izazvala veliku seobu Srba pod Arsenijem Trećim Čarnojevićem, manastir je teško stradao od Austrougara.

O nastanku manastira Ubožac ispredane su i mnoge legende, koje su u svojim delima predočili srpski istoričar Stojan Novaković i akademik Atanasije Urošević.
 

NARODNA PREDANJA
- Po Uroševiću, jedno predanje kaže da su u isto vreme manastire gradile dve sestre, jedna u ataru sela Gornje Korminjane, a druga u selu Gornje Močare. Kada je srpski vlastelin obišao sagrađene manastire, za Ubožac kraj Gornjeg Močara rekao je: "Što sagradiste svetinju gde nema vode? Zar iz bunara da se služite? Rđavo je to mesto". Po tom predanju ceo kraj dobio je naziv Rđavac. Po drugom predanju, u zidinama Ubožca živi neotrovna velika zmija koja čuva kompleks. Ona nasilnike i nepoželjne odvraća još od kapije - priča Filić.

Profesor Milorad Minja Filić

Kamen je za izgradnju ove svetinje narod donosio iz susednog sela Koprivnice, tako što su ga prebacivali iz ruku u ruku.

- Delimično istražen, kompleks obuhvata monumentalnu crkvu posvećenu Bogorodičinom Vavedenju, trpezariju sa podrumom zapadno od nje, dve višespratne ugaone kule i građevine sa tremovima, koje su verovatno služile kao monaške kelije i koje se protežu severno i južno duž porte. Za manastir su karakteristični i oplaćivanje lica zidova pravilnim kamenim tesanicima, dekorativno zidanje opekom i kameni reljefni ukras prepleta, od nekanelirane trake. Sama crkva, bez priprate, prvobitno je imala kupolu oslonjenu na slobodne nosače. Delimični istraživački i konzervatorski radovi izvedeni su u periodu od 1963. do 1966. godine - ističe Filić.

Dok u hladu viševekovnog hrasta upijamo reči o svetom Ubožcu dolaze meštani iz susednih sela, Gornjeg i Donjeg Močara.

- Te 1963. godine kompleks je bio pokriven zemljom. Virili su ostaci crkve, čak je deblo hrasta bilo do pola u zemlji. To je spaslo kompleks - kaže Ljuba A. (63) iz Gornjeg Močara.

Sa njim su i mladići: Saša Đ. (27) iz Gornjeg i Dragan T. iz Donjeg Močara. Saša igra fudbal za FK Bosce koji se takmiči u srpskoj zonskoj ligi na Kosovu.

- To mi je jedina razonoda. Uveče gledamo TV kad ima struje ili sedimo ispred prodavnice. Pričamo, pevamo. To je sve! - kaže Saša.

Njegov drug, Dragan bavi se poljoprivredom. Gleda nas netremice, znatiželjno.

- Vaš dolazak je praznik za nas. Kad neko dolazi ima nade i za nas. Muči nas neizvesnost, ali sa naše zemlje ne odlazimo! - ističe Dragan.