Selo od 50 staraca
Izvor, selo na krajnjem jugoistoku Srbije, u bosilegradskoj opštini, uz granicu sa Bugarskom, posle oslobođenja od Turaka 1878. godine, opštinsko sedište tadašnjeg Krajišta, danas deluje avetinjski pusto.
Po arhitekturi kuća još je u 19. veku. Ono što prvo ukazuje na današnju sumornu svakodnevicu jeste da je većina njih s naherenim krovovima sklona padu. Izvor je i selo paradoksa jer ovde godišnje svrati oko 3.000 ljudi da poseti crkvu Svete trojice, sagrađenu 1834. Uglavnom su to ljudi poreklom iz Krajišta, ali i hodočasnici iz Srbije i Bugarske.
Raskošne kuće iz 19. veka, građene u karakterističnom građanskom stilu, mahom su u stanju raspadanja. Kameni most u centru sela obrastao je koprivama, a starim seoskim ulicama s vremena na vreme prođe pogrbljena starica noseći vodu s jedine česme u selu.
Ratna odšteta
|
Selo Izvor, nekad ponos lokalnog bugarskog stanovništa, smešteno na brežuljcima planine Crnook na nadmorskoj visini od 1.055 metara, danas je naseljeno sa pedesetak starijih meštana. Nema više sabora i vašara, svadbi i krštenja, stada ovaca, krda konja, svirki frula i gajdi, pesama devojaka i momaka, ni prela i posela.
- Pred siromaštvom koje jede uši i kida snagu bežalo je sve što je moglo, glavom bez obzira, selilo se prema Surdulici, Vranju, Nišu, Beogradu... Nešto njih je svoju sreću potražilo u susednom Bosilegradu - kaže jedna starica dok sipa vodu na seoskoj česmi.
Celo Krajište polako odumire jer je život na prostorima od Vlasinskog jezera do graničnog prelaza Ribarce bukvalno stao. Poneka starica kao stećak čuva kućno ognjište. Ne zna se kome. Nadomak sela krdo divljih konja bezbrižno pase pored puta.
Vladimir Zaharijev, predsednik opštine Surdulica, koji potiče iz ovih krajeva, rado priča istoriju svog sela, Bosilegrada i okoline:
- Kažu da je nekad tu vladao kralj Busilo po kome je čitav kraj i grad dobio ime. Kada su Turci osvojili ove krajeve, narod se razbežao i Krajište je ostalo pusto sve do 17. veka. Danas cela opština ima nepunih 10.000 stanovnika - kazuje Zaharijev.
Ispitivanja Higijenskog zavoda iz Vranja pokazala su da stanovnici Bosilegrada piju najčistiju vodu u ovom delu Srbije. Zemljište je bogato fosfatima, pa ima mnogo dobrih pašnjaka za uzgoj stoke, a stočarstvo je vekovima unazad glavna privredna grana.
Selo Izvor je poznato i po neobično prostranoj i lepoj crkvi Svete trojice, jednoj od najvećih na jugu Srbije. Mladen Stojanović, predsednik organizacije Srebrna glava, čest posetilac ovog kraja, pričao je kako je nastala crkva.
- Tokom turske vladavine meštani hteli da podignu crkvu pored izvora i da je posvete Svetoj trojici. Turci su, u želji da se narugaju raji, dozvolili da crkva bude podignuta na prostoru koji pokriva jedna goveđa koža. Domišljati meštani su kožu isekli na uzane trake i njom oivičili prostor koji crkva danas zauzima. Crkva je danas napuštena i jedino je o praznik Svete trojice obiđe paroh iz obližnjeg Bosilegrada - kazivao je Stojanović.
Selo Izvor deli sudbinu brojnih planinskih sela u Srbiji. Pitanje je dana kada ovde neće biti nijednog stanovnika. Ostaće samo crkva.
Krađa ikona
|
