Sahat kula: Gromobran umesto krsta

Zahvaljujući donaciji turske Agencije za međunarodnu saradnju i koordinaciju TIKA, stara podgorička sahat kula, neobična, toliko puta opevana građevina, simbol stare podgoričke varoši, simbol arhitekture Otomanske carevine na ovom prostoru i svedok veoma burne, troipovekovne istorije "grada na sedam reka" pod brdom Gorica, sa trgom Bećir-bega Osmanagića oko nje, bljesnuli su ovih dana u novom ruhu.

B. Simonović

Svedok burne istorije: Sahat kula pre i posle restauracije

Simbol svih građana

Kad je skinuto zaštitno platno i uklonjene skele sa kule, međutim, umesto starog metalnog krsta koji je minulih vek i po stajao na njoj, ukazao se gromobran, koji je gromovito uzburkao strasti i podelio javnost, dotle da bi neki, čini se, bili spremni i da sruše kulu ako se na nju ne vrati krst, isto kao što bi je oni drugi radije poravnili sa temeljima nego dopustili da se na njoj opet postavi krst.

B. Simonović

Crveni barjak

U burnoj polemici koja se ovih dana vodi oko (ne)vraćanja krsta na Sahat kulu, iz zaborava je ispretan podvig starovaroškog partizana Coke Ćerića, koji je na dan kapitulacije fašističke Italije, 9. septembra 1943. godine, uspeo da se pod okriljem noći ispenje na Sahat kulu i na njoj postavi crveni barjak.

- Krst cara Dušana, koji je postavljen na Sahat kulu nakon oslobođenja od viševekovnog ropstva pod Otomanskom imperijom, bio je znak da je rodni grad njegovog pretka Stefana Nemanje, osnivača dinastije Nemanjića postao zajednički simbol svih Podgoričana - zagrmeo je Radoš Zečević, čelni čovek opozicionog prosrpskog Demokratskog fronta u Podgorici i kao dokaz istakao činjenicu da niko od Muslimana, čak ni u doba austrougarske, italijanske ili nemačke okupacije nije iskoristio priliku da to hrišćansko znamenje ukloni sa Sahat kule.

U Demokratskom frontu su, inače, uvereni da je skidanje krsta sa Sahat kule ujdurma vladajuće Demokratske partije socijalista, Agencije za nacionalnu bezbednost i "jedne islamske obaveštajne službe", sračunata na izazivanje novih podela u Crnoj Gori i njenom pravoslavnom biću.

Istovetnog je mišljenja i mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, koji smatra da je krst na Sahat kuli prvenstveno simbol slobode.

- Sahat kula kao građevina islamske arhitekture, ne može biti postament verskom simbolu, posebno ne krstu, koliko god tu "simbiozu" mitropolit priželjkivao i proglašavao simbolom slobode - oštro je reagovao Rifat Fejzić, reis Islamske zajednice, i optužio poglavara Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori da pokušava pokrštavanje Sahat kule prikazati kao "formulu suživota."

Beleg osmanlijske vlasti

Sahat kulu, najpoznatiji trag i beleg osmanske vlasti u Podgorici, kojom su zagospodarili 1474. godine, sazidao je vezir Hadži Hafiz-paša Osmanagić 1667. godine, predak glasitog "hair sahibije" (dobrotvora) Bećir-bega Osmanagića, koji je, kako piše Ilija Plamenac, 1878. godine dočekao oslobodioce Podgorice "sa sveštenstvom, đakonima i krstima." Knjaz Nikola, tadašnji gospodar Crne Gore, umeo je da ceni taj postupak Osmanagića - darivao ga je vojvodskom titulom, a u novije vreme njegovo ime je poneo i trg oko Sahat kule.

Za sada nije jasno kako će biti rešen ovaj spor. Turci - investitori obnove Sahat kule, kao i muslimani i Bošnjaci, ne bi da vrate krst tamo gde je stajao i nikome nije smetao vek i po. Iz krugova podgoričke gradske vlasti, pak, tvrde da se sve mora dovesti u prvobitno stanje, odnosno da će krst biti vraćen nakon restauracije, ali tu nameru uvijaju u floskulu da to, tobož, i nije klasični krst već "pokazivač strana sveta."

- Ko se dvoumi da li je to krst ili "pokazivač strana sveta" neka ode do drevne crkve Sveti Đorđe podno brda Gorica pa će se uvjeriti da i na njoj stoji istovjetan krst, a takav vjekovima stoji i na brojnim seoskim crkvama po Crnoj Gori - veli protojerej Predrag Šćepanović.