Izložba o hrabrim Poljacima u Loznici: Tadija razvio srpska krila
Bili su stranci, ali to nije smetalo porodici Sondermajer da zavoli Srbiju i zajedno sa srpskim braniocima stane u odbranu Srbije i najzad podeli svoju sa sudbinom srpskog naroda.
Izložba o ovoj porodici pod nazivom "Sondermajeri - rodom Poljaci, a srcem Srbi" otvorena je u Muzeju Jadra u Loznici da podseti na njihovu veliku ljubav i žrtvu koju su položili za svoju drugu domovinu.
Najmlađi srpski vojnik koji je poginuo u Cerskoj bici 1914. godine je šesnaestogodišnji Stanislav - Staško Sondermajer.
Ulica i bista
Ove godine je u Beogradu postavljena bista Tadiji Sondermajeru. Jedna ulica na Novom Beogradu nazvana je po njemu.
Ugledavši se na stariju braću Tadiju i Vladisava, on je, iako je tada bio učenik šestog razreda Druge beogradske gimnazije, želeo da se prijavi u dobrovoljce, ali mu otac, hirurg Roman Sondermajer, sanitetski pukovnik, to nije dozvolio. Stanislav je pobegao od kuće, ali je samo nekoliko dana posle stupanja u vojsku poginuo 18. avgusta kod Pocerskog Dobrića tokom najžešćih borbi. Njegovo telo su žene mesta Bogosavac sahranile u centru sela gde je kasnije podignut spomenik najmlađem heroju Cerske bitke.
- Roman Sondermajer, imao je prusko-poljsko poreklo, bio je vrstan hirurg, jedan od prvih u Srbiji, utemeljivač je srpske vojne hirurgije i načelnik ratnog saniteta od 1912. do 1918. On je iz Krakova 1889. privremeno došao u Srbiju i u njoj ostao do kraja života. Njegovi sinovi Tadija i Vladislav nosili su uniformu srpske vojske, supruga Stanislava i kćerka Jadviga bile su dobrovoljne bolničarke.
Stanislava je od početka balkanskih ratova bila bolničarka-dobrovoljac i preminula je avgusta 1914, a u Velikom ratu je od tifusa umrla i Jadviga. Roman i dvojica starijih sinova preživeli su, on kao načelnik saniteta, a Vladislav i Tadija kao izvrsni piloti iako su na početku borbi bili pripadnici konjičkog eskadrona - rekao je Goran Vilić, upravnik muzeja i autor ove dokumentarne izložbe.
Govorio konzul
Na otvaranju izložbe govorili su Pavel Sokolovski konzul Poljske u Srbiji i Čedo Milivojević, direktor Muzeja vazduhoplovstva u Beogradu, koji je ukazao na Tadijin značaj za razvoj našeg ratnog i civilnog vazduhoplovstva. Prisustvovali su i Zagorka Sondermajer, Tadijina snaha, njegov unuk Vladislav kao i unuka Mila Ivanišević i njen sin Igor. Izložba o Sondermajerima otvorena je do kraja decembra, saopštio je organizator, Centar za kulturu "Vuk Karadžić".
Slavu porodice najviše je proneo najstariji sin Tadija, letački as Velikog rata, jedan od najboljih ratnih pilota, prvi vazduhoplovni inženjer u Srbiji i prvi pilot koji je preleteo 14.800 kilometara tako što je izveo transkontinentalni let od Pariza do Bombaja. Jedan je od osnivača i dugogodišnji direktor prve srpske i jugoslovenske nacionalne civilne aviokompanije Aeroput.
Da bi obezbedio novac za njeno osnivanje, on i poručnik Leonid Bajdak obavili su etapni let avionom od Pariza do Bombaja, preko Beograda. Poleteli su iz francuske prestonice 20. aprila 1927. godine da bi posle ukupno, tamo i nazad, pređenih 14.800 kilometara, u 14 etapa, 11 dana putovanja i 89 sati efektivnog leta sleteli u Beograd. Dočekalo ih je na Zemunskom aerodromu više od 50.000 ljudi. To se dogodilo mesec dana pre leta Čarlsa Lindeberga od Njujorka do Pariza. Aeroput je u prvoj godini prevezao 1.332 putnika i izveo 411 letova, a posle prve godine rata flota je imala šest letelica. Preduzeće je nasledio Jat, a ove godine obeležava se 90 godina od osnivanja prve civilne aerokompanije, 17. juna 1927. godine
