Istina o zločinima
U Palati San Makuto, u sali Refertorijuma, unutar Skupštine Italije u Rimu, predstavljena je knjiga autora Vaska Kostića "Preza - koncentracioni logor" koju je za Generalštab Vojske Italije prevela Mila Mihajlović, novinarka RAI.
O značaju ove promocije govori i samo mesto njenog održavanja jer je zakazana u zdanju u kome se nalazi i Biblioteka Skupštine i Senata. Tu se čuvaju svi skupštinski akti, zakoni, ustavi, prepisi parlamentarnih debata i rasprava, jednom rečju, celokupna pravna i politička istorija Italije od njenog postanka do današnjih dana.
Istorijsko svedočanstvo
Knjigu su predstavili senatori Lučo Tot i Karlo Đovanardi, pukovnik Antonino Zarkone, profesor na Katedri za vojnu sociologiju Visoke škole odbrane, prof. dr Italija Đaka, predsednik Nacionalnog udruženja Venecije Julije i Dalmacije, artiljerijski general Elio Ričardi, autor knjige Vasko Kostić i prevodilac Mila Mihajlović.
Nakon što je izjavio da je parlamentu Italije čast što je domaćin ove promocije, koja predstavlja arhivsku građu i svedočanstvo od neprocenjive istorijske vrednosti, senator Đovanardi je istakao potrebu za istorijskim procenama oslobođenim višedecenijskih predrasuda i ideoloških presija.
- To je jedini način da se dođe do istorijske istine, nezaobilaznog elementa i zaloge budućnosti u miru - naglasio je senator Đovanardi.
Knjiga Vaska Kostića, u izdanju Istorijskog arhiva Generalštaba Vojske Italije, pruža realno viđenje zbivanja u Boki Kotorskoj za vreme Drugog svetskog rata. Komparacijom posleratnih domaćih istorijskih štiva s originalnom, ali decenijama zanemarenom i skrivanom arhivskom građom, Vasko Kostić (84), rođeni Bokelj, pruža svoje viđenje događaja čiji je bio učesnik. Njegov otac Mirko, kome je ova knjiga posvećena, intelektualac, sin srpske svešteničke porodice, zbog odbijanja da nastavi službu pod tuđinskom vlašću, proveo je tri godine po italijanskim logorima i kazamatima, da bi ga na najbrutalniji način ubili Nemci odmah po preuzimanju vlasti. Međutim, to, kao i niz drugih patnji nije sprečilo autora knjige da objektivno sagleda činjenice i dokumentovano prikaže odgovornosti glavnih aktera tih strašnih godina, kako italijanskih i nemačkih okupacionih vlasti, tako i onih komunističkih. On je prikazao i dokumentovao zločine počinjene tokom rata, ali i one još gnusnije, koji su počinjeni posle njegovog završetka.
Prava retkost
- Istina arhivske građe jasno iznesena i izrečena još uvek je prava retkost. Potreban je snažan poriv svesti, spoznaja da se istorijsko sećanje kodifikuje u kulturno pamćenje, a da ono formira moral i identitet jedinke i društva, abecedu njegove budućnosti. Oduzimanjem i negiranjem prava na istinu, ljudima se oduzima i pravo na budućnost - rekla je Mila Mihajlović, prevodilac ove knjige.
Ideološke zablude
Novinarka Mila Mihajlović, koja je prevela knjigu Vaska Kostića, istakla je da su istorijskoj istini i činjenicama još uvek zatvorena vrata, da se one teško probijaju jer su i posle toliko decenija na snazi ideološke cenzure i bojkot arhivske građe, jedine u stanju da podrži i održi bilo koju istorijsku procenu.
Pukovnik Kristijano de Kiđi, načelnik Istorijskog arhiva Generalštaba Vojske Italije, izdavača ove vredne knjige, obavestio je auditorijum da će knjiga Vaska Kostića biti predstavljena na predstojećem majskom Salonu knjige u Torinu, najvećoj evropskoj manifestaciji književnog susretanja i sajma knjige.
Logor za Bokelje
- Logor Preza je bio blizu mora, čak se iz njega video Lovćen. U njemu su bili samo Bokelji, intelektualci, državni činovnici koji nisu hteli da rade za Italiju koja je anektirala Boku. Moj otac, ali i ostali svedoci su pričali da je više bio sportski logor nego logor smrti jer su imali uslove da rade i pišu. Knjiga je napisana u korist istine, pa makar i protiv autorove volje. To je istina koja je proverena i u istorijskim dokumentima bez primesa politike - rekao je publicista Vasko Kostić, potomak čuvene bokeljske srpske porodice koja je iz svojiih redova dala 13 sveštenika i tri monahinje i koja je davne 1776. godine osnovala najstariju narodnu školu na srpskom jeziku u Boki i Crnoj Gori.
