Manastir Hilandar (6): Prva srpska bolnica
Sava Nemanjić, prvi arhiepiskop srpski, zajedno sa ocem Stefanom Nemanjom učvršćivao je srpsku vlast i veru i tako što je razvijao manastir Hilandar na Svetoj Gori.
U tome nije zaboravio ni milosrdnu delatnost, kakva je naročito bila razvijena u moćnim carigradskim manastirima. Zato je pored Hilandara bila sazidana i "stranoprijemnica" za stranu monašku braću i nemoćnike. U samom manastiru odvojena je jedna kelija koja je postala prva srpska bolnica.
U njoj su se nalazile postelje za obolele monahe o kojima su se brinuli naročito odabrani bolničari. Savina bolnica je kasnije proširivana, za nju je obezbeđen poseban prihod i pravo na besplatnu opremu poveljama cara Dušana, kao i kneza Lazara Hrebeljanovića.
Moderno lečenje
Sava se postarao da se bolesnici u prvoj srpskoj bolnici leče prema tada najsavremenijim priručnicima zapadnoevropske medicine, zasnovane na klasičnom nasleđu Hipokrata, Galena i Dioskorida. Ta tradicija se nastavila, pa su u Hilandaru sačuvani znameniti rukopisi sa medicinskim tekstovima iz 14. i 16. veka.
Sava je već 1199. osnovao u Kareji naročitu isposnicu ili mučilnicu, keliju posvećenu Svetom Savi Jerusalimskom, njegovom zaštitniku. Karejska isposnica je služila za postizanje vrhunskog duhovnog sklada i mira.
Život u isposnici propisan je Savinim ili Karejskim tipikom koji se čuva u Hilandaru. Tekst karejskog tipika je urezan i iznad ulaznih vrata na zidu crkve u isposnici, a pripada tzv. skitskim, pustinjačkim ustavima.
Osnovna molitvena askeza dvojice ili trojice izdvojenih monaha čini psaltir sa "časovima": ceo psaltir se imao prepevati "na dan i na noć", uz najstroži post i svakovrsno uzdržavanje tela. Sličan režim je bio zaveden i u drugim hilandarskim kelijama i pirgovima, kulama podizanim tokom 13. i 14. veka. Jedan takav isposnički pirg je podigao kralj Uroš Prvi pre 1262, pirg Preobraženja iznad manastira Hilandara.
