Kako su nastajala srpska prezimena (1): Ovo je Jovanov mali
Iako mnogi smatraju da se prava srpska prezimena prepoznaju po završetku na "ić", to nije tačno.
Brojne ličnosti u srpskoj istoriji, iz porodica rodom iz Srbije, nemaju prezimena na "ić": Milutin Garašanin, Milojko Liješanin, Milivoje Blaznavac... Jer, prezimena u srpskom narodu su brojna i raznovrsna. Stvarana su u različitim, uglavnom teškim političkim, društvenim i ekonomskim uslovima, i to prema različitim načelima i običajima. Posebnu grupu sačinjavaju ona koja su stvorena pomoću nastavaka -ović, -ević ili -ić, koja se dodaju na prezimensku osnovu.
Skraćeni postupak
Kada je reč o matronimima, prezimenima nastalim po ženskom pretku, "skraćena procedura" je bila pravilo. Na žensko lično ime dodaje se samo deminutivni dodatak -ić i prezime je gotovo. Tako su od nekih slovenskih imena izvedena prezimena Zorić, Višnjić, Nadeždić, a kasnije, u hrišćanstvu, kada su se pojavili i kalendari, imena Sarić, Marić, Femić.
Najčešće je to bilo lično ime rodonačelnika porodice. Obično dede, oca ili nekog drugog značajnog muškog pretka u direktnoj liniji srodstva. Pobočna linija srodstva za nosioca prezimena javljala se samo u izuzetnim slučajevima. Osim toga, "osnivač prezimena" nije morao uvek da bude krvni srodnik.
Ponekad su to mogli da budu usvojitelj, staratelj ili drugi dobročinitelj kojem štićenik želi da se zahvali uzimajući njegovo ime za svoje porodično prezime. Jedno od tipičnih i najčešćih prezimena ove grupe jeste patronim Jovanović, nastalo, naravno, od pretka Jovana. Pridodani prisvojni nastavak -ov i deminutivni nastavak -ić, što znači maleni, mladi, zajedno su pokazivali da je Jovanović "Jovanov mladenac, mali, sin, potomak".
Osim nastavka -ov, kao u Jovanović, primenjuje se i prisvojni dodatak -ev, koji ima isto značenje. Koji će nastavak biti primenjen zavisi od ličnog imena od koga se formira prezime. U slučaju da se rodonačelnik određene familije zvao, na primer Radič, primeniće se prisvojni nastavak -ev, a potom i deminutivni dodatak -ić. Tako je nastalo prezime Radičević.
Osim ličnog imena, na prezimensku osnovu utiču i drugi činioci. Obično su to zanimanja rodonačelnika određene familije: kovač, kolar, njegove lične osobine: ćosa, brka, etnička pripadnost: Bugarin, Ciganin, vojno zvanje: kaplar, kapetan, crkvena jerarhija: pop, klisar, mesto odakle je doseljen: Erdelj, Srem... I u ovim slučajevima prezimena se izvode po istom principu, kao i kada je u pitanju lično ime. Stoga se javljaju prezimena: Kovačević i Kolarević, Ćosović i Brković, Bugarinović i Ciganović, Kaplarević i Kapetanović, Popović i Klisarević, Erdeljanović i Sremčević.
Ponekad su prezimena bila formirana po "skraćenom postupku". U tom slučaju se izostavljao prisvojni pridev -ov ili -ev i odmah dodavao deminutivni dodatak -ić. Tako su nastala prezimena Jovanić, Stamenić, Bojanić... Skraćena prezimena su u jednom momentu razvoja postala skoro pravilo, kada se izvode iz imena od milja, hipokoristika, i to u onim sredinama gde se ona završavaju na -a: Đura, Pera, Jova. Tada se javljaju prezimena Đurić, Perić, Jović. U srpskim sredinama, takozvanim erskim krajevima, gde se hipokoristična imena završavaju na -o: Đuro, Pero, Jovo, u prezimenima su sadržani svi elementi tvorbe, pa su se tako javila prezimena Đurović, Perović, Jovović.
