Srpske princeze kroz istoriju (2): Vladarke hrvatskog i bosanskog dvora
Srpski kralj Vladislav ostao je upisan u istoriji prema dva događaja. Najpre je osvojio podršku vlastele koja ga je 1234. godine postavila na presto, pošto je prethodno zbacila njegovog brata, kralja Radoslava. Potom je uspeo da izmoli od Bugara telo svog strica Save, prvog srpskog arhiepiskopa, da bi ga svečano sahranio u svojoj zadužbini, manastiru Mileševa.
Sava je, naime, upravo zbog porodičnih svađa oko prestola i otišao na hodočašće u Svetu zemlju, ali se iz nje nikada nije vratio. Umro je u Trnovu 1236. godine, što je Vladislava, još klimavog na prestolu, dovelo u nezgodan položaj.
Zato je vodio duge i teške pregovore oko tela budućeg najvećeg srpskog svetitelja, u čemu je pomogla činjenica i da je pregovarao sa rođenim tastom, bugarskim carem Jovanom Drugom Asenom. Vladislav je, naime, bio oženjen princezom Beloslavom, i sa njom je imao dva sina i kći jedinicu.
Njeno ime nije zabeleženo, ali se dobro zna da je bila supruga omiškog kneza Đure Kačića. Kačići su bili jedno od 12 hrvatskih plemena čija je glavna grana od 12. veka vladala Omišem i Krajinom, a upravo ženidba jednog njihovog visokog člana govorila kćerkom srpskog kralja govorila je o ugledu koji su uživali.
Kačići su bili izuzetno vešti pomorci, ali su tu veštinu iskoristili za gusarenje. Zbog toga su ih Mleci krajem 13. veka svrgli sa vlasti, a kasnije su potčinjeni drugoj hrvatskoj lozi, Šubićima. Srpski vladari su nastavili da udaju svoje kćeri za nove gospodare Omiša, koji su kasnije prozvani Zrinjski. Tako je Ursa, kći kralja Dragutina, postala supruga Pavla Šubića, hrvatskog bana koji je gospodario i velikim delom Bosne. Jelena, kći kralja Stefana Dečanskog i polusestra cara Dušana, udata je 1347. za Pavlovog unuka Mladena Trećeg Šubića, gospodara Omiša, Skradina i Klisa. Ali, njen suprug je umro od kuge u Trogiru već naredne godine.
Vladari iz dinastije Kotromanić, koja je stolovala Bosnom od početka 13. veka do druge polovine 15. veka, i preko ženskih potomaka su stupali u srodstvo s brojnim domaćim i stranim plemićkim i vladarskim kućama. Tako se Katarina ili Katalena, unuka srpskog kralja Dragutina i bosanskog bana Stjepana Kotromana, kako ga nazivaju Dubrovčani, vratila svojim nemanjićkim korenima udajom za humskog kneza Nikolu, potomka kneza Miroslava, rođenog brata Stefana Nemanje, osnivača srpske države. Od Miroslava je ostalo čuveno Jevanđelje, najznačajniji ćirilični spomenik južnoslovenske književnosti.
Kotromanići su brakovima svoj uticaj širili i na zapad. Sestra Stjepana Kotromana bila je u braku sa znamenitim hrvatskim feudalcem Stefanom Vodičkim Babonićem, a Katarina, mlađa kći Stjepana Drugog Kotromanića udala se 1351. za poznatog slovenačkog plemića Hermana Prvog Celjskog.
Najmoćniji srpski zet
Jelisaveta, starija kći Stjepana Drugog Kotromanića, zahvaljujući unosnom braku je postala jedna od najpoznatijih srpskih srednjovekovnih princeza. Bila je žena francuskog plemića Luja Prvog Anžujskog koji je dve decenije, od 1342, vladao Ugarskom kao Lajoš Drugi. Jelisavetin ambiciozni muž je kasnije postao i vladar Poljske, gde je poznat kao Ludovik Prvi. Ovaj srpski zet je bio najmoćniji vladar u Evropi. Tokom deset godina, od 1373. godine, njegov vazal je bio i srpski knez Lazar Hrebeljanović. Njihova kći Marija je 1387. udajom za Žigmunda Luksemburškog postala ugarska kraljica, a njen muž je proširio svoju vlast na Češku i Sveto rimsko carstvo.
