Zadužbina kneževe kćeri
Na Skadarskom jezeru nalazi se ostrvo Beška, a na njemu manastir istog imena. Beška je nastala u doba Skadarske Crne Gore i ima dve crkve. Jedna je posvećena Svetom Đorđu, a građena je u 14. veku kao zadužbina Đurđa Stracimirovića Balšića, gospodara zetske i primorske zemlje.
Drugu crkvu, Bogorodičinu, podigla je 1439. godine Jelena Balšić, kći kneza Lazara. Zadužbinske crkve su grobna mesta njihovih ktitora, supružnika Đurađa i Jelene Balšić. Obe građevine su biseri čuvenog zetskog klesarskog umeća.
"Gorički zbornik"
Nastao od prepiske Nikona Jerusalimca sa Jelenom Balšić, "Gorički zbornik" je velika knjiga duhovnog rukovođenja koja daje i tipik za življenje monaha, kao i neophodna svetovna znanja. Kako govori ovo dragoceno svedočanstvo, na svim ostrvima Skadarskog jezera se živelo po veoma strogom skitskom načinu života.
Plene svojim razmerama i izvrsnim skladom sa okolinom, koja je i dan-danas poznata po svojoj lepoti. Za zadužbinu kćeri kneza Lazara ključno je vezan čuveni "Gorički zbornik" iz 1441. godine, bogoslovsko delo Nikona Jerusalimca.
"Zbornik" je napisan po Jeleninoj narudžbini, a u vezi ustrojavanja manastira, crkve i kelija oko nje, i Jeleninog monašenja na Gorici, u Beškoj. U Jelenino doba, i ostrvo i manastir Beška bili su središte tzv. Zetske Svete gore, koju je obuhvatao čitav niz pravoslavnih svetinja, a Nikon i njegova duhovna kći Jelena Balšić postali su njeni stožeri.
Nikon je uobličio monašku kulturu i duhovnost zetskih manastira, u kojima se predano negovao književni, prevodilački i prepisivački rad. Bogorodičinu crkvu je početkom 20. veka obnovio Nikola Petrović, kralj Crne Gore, za zdravlje supruge Milene i posvetio je Polaganju rize Presvete Bogorodice, pošto "Gorički zbornik" tada još nije bio poznat. Uz južni zid hrama nalazi se ktitorski grob Jelene Balšić. Istraživačkim radovima je konstatovano da je grob ranije otvaran i da je delimično uništen. O Beški se danas brinu monahinje.
