Prestonica balkanskih ustanika

Da je Šumadiju priroda nekada izdašno obdarila raznovrsnim drvećem dokazuju imena njenih najstarijih naselja. Tu su Lipovac, Bukovik, Trnava, Trešnjevica, Brezovac, Vrbica, Bukovik, Jelovik, Orašac, Cerovac, Šljivovac, Međulužje.

Čak je i najveća šumadijska reka dobila ime od jasena. U samom srcu je Topola, koja je od 19. veka postala simbol borbe za slobodu na celom Balkanu.

U srednjem veku nalazila se u Nekudimu, kraju koji je poslednji srpski vladar Đurađ Branković odabrao za letnjikovac. Tu je despot 1433. primio francuskog diplomatu Bertrandon de la Brokijera, a ovaj zapisao da se naselje "nalazi u vrlo lepim šumarcima i rekama pogodnim za svaki lov na divljač i za lov sa sokolima".

Iz tih vremena potiču crkve i manastir u selu Gorovič, zadužbini Đurđeva, i Donja Šatornja koju je podigao Nikola Dorjanović, vlastelin pređašnjeg despota Stevana Lazarevića.

Današnju Topolu je osnovao vožd Karađorđe 1781. i on je kao utvrđeni grad, četvrt veka kasnije, postao ustanička prestonica.

Za napredak varošice Topole zaslužan je Karađorđev sin knez Aleksandar Karađorđević. Obnovio je grad, konake i zadužbinu svoga oca, podigao gostionicu, kasarnu za konjanike i uticao da se otvore škola, sreska i opštinska kuća, i sveštenički dom, a dva godišnja vašara omogućila su Topoli da postane važno trgovačko središte.

Lepota topolskog kraja opčinjavala je još u 17. veku turskog geografa Evliju Čelebiju. Primećujući "na stotine izvora vode hladne kao komad leda, koje pokreću mnoge mlinove", on je zabeležio: "To su tako hladne vode da se u julu ne mogu popiti ni tri gutljaja. Ali ona tako brzo svari hranu u čoveku da su trojica ljudi u stanju da pojedu debelo jagnje".