Zmaj od Bosne mekog srca
Dolina Save na današnjem severu Republike Srpske bila je naseljena još od kamenog doba, jer je obilovala plodnim zemljištem dok je sama reka bila izvor ribe, ujedno i važna saobraćajnica. Od 9. veka tu se smenjivala vlast Bugarske, Vizantije, Srbije, Bosne i Ugarske.
Posle pobede na Mohaču nad Ugarima 1526, Turska je planski počela da naseljava opustelu Posavinu, pa se već 1548. pominju nova naselja, među kojima i Žabar, današnje Pelagićevo.
Njiva za tovar voća
|
Prvi opis Pelagićeva dao je austrijski zastavnik Božić 1785, pominjući selo sa 40 hrišćanskih kuća, drvenim mostom i bunarom.
Ovim krajem je 1875. putovao ruski istoričar Aleksandar Gilferding i zapisao da je Husein kapetan Gradaščević, zvani Zmaj od Bosne, imao u Posavini 1.300 kmetovskih porodica. Od njih je uzimao samo devetinu prihoda, pa je prozvan sirotinjskom majkom.
Kapetan je 1831. poveo neuspeli ustanak begova i hrišćana protiv vlasti u Istanbulu. Sultan je potom za vezira Bosne postavio Tahir-pašu.
On je uveo raji težak danak, čak i u krvi.
Svi pregovori između paše i nezadovoljne raje su propali, pa je iz Gornjeg Žabara 1858. pokrenuta tzv. Protina buna. Pobunjenici su poraženi, ali su utrli put Bosansko-hercegovačkom ustanku 1875, koji je Turke oterao, ali u Bosnu doveo Austro-Ugasku.
U 1911. godini pisac i poslanik u Bosanskom saboru Petar Kočić je dolazio u ovo mesto na razgovore sa uglednim ljudima, posle čega je i Gornji Žabar dobio svog poslanika u Saboru.
Meštani Posavine su u ratu 1914. listom bežali iz austrougarske vojske i prelazili u srpsku, boreći se i na Solunskom frontu. Današnje ime je mesto dobilo 1969. prema Vasi Pelagiću, srpskom prosvetitelju i revolucionaru, koji je 1833. rođen u Gornjem Žabaru.
Zaštitni znak Pelagićeva je jezero, nastalo pre pola veka iskopavanjem šljunka, koje se puni vodom iz podzemnih izvora. Pošto je poribljeno, na njemu je živ sportski ribolov.
