Italijanski mornari srpski spasioci
Istoričar, novinar i prevodilac dr Mila Mihajlović, koja živi i radi u Rimu, opet nam je priredila iznenađenje svojom novom knjigom "Italijanski mornari za srpsku vojsku: zalog humanosti u odiseji pakla" (Čigoja, 2017) koja je upravo izašla iz štampe.
Reč je o rekonstrukciji povlačenja srpske vojske i naroda do albanske obale Jadrana, evakuaciji preko mora u Italiju i, kasnije, na Krf i Bizertu, kao i zvaničnoj poseti zahvalnosti Italiji regenta Aleksandra Karađorđevića i delegacije srpske vlade na čelu sa Nikolom Pašićem. Po mišljenju stručne javnosti, ova knjiga baca novo svetlo na događaje iz Prvog svetskog rata.
- Rekonstrukcija događaja zasnovana je na domaćoj i stranoj arhivskoj građi, od koje se veliki deo prvi put pojavljuje pred srpskom naučnom i čitalačkom publikom - otkriva za "Vesti" Mila Mihajlović, koja je temom Velikog rata i naučnim istraživanjem dosad nepoznate arhivske građe iz italijanskih izvora počela da se bavi pre pet godina kada je u svojoj privatnoj biblioteci našla jedan od poslednjih, ako ne i poslednji, originalni primerak italijanskog vojnog dokumenta iz februara 1917. godine.
"Tajna" čuvana 100 godina
Značaj ovog dokumenta, koji je iz italijanskih institucionalnih arhiva misteriozno nestao i važio kao nepovratno izgubljen, jeste u autentičnom svedočenju i u fotografskoj građi koja rezultira kao jedina postojeća foto-dokumentacija o evakuaciji srpske vojske i naroda sa obala Albanije. Prema rečima sagovornice "Vesti", taj dokument potvrđuje "tajnu" čuvanu 100 godina i istinu da su srpsku vojsku i narod iz Albanije spasle italijanske, a ne francuske lađe!
- Reprint izdanje ovog dokumenta sa naslovom "Za srpsku vojsku - jedna zaboravljena priča", koji sam priredila, a čiji je pokrovitelj bio prestolonaslednik Aleksandar Drugi Karađorđević, u Italiji je postalo pravo istorijsko otkrovenje i povod da se "zaboravljena priča" i Srbija, slavni saveznik Italije, stavi u prvi plan obeležavanja 100 godina od početka Prvog svetskog rata.
Svečanost o kojoj su "Vesti" ekskluzivno pisale, formalno je započeta prezentacijom ove knjige u velelepnom zdanju "Vitorijano" iz 1919. godine u centru Rima, poznatom pod imenom Oltar Otadžbini, jer se nalazi podno groba Neznanom junaku. Događaj je otvorilo Ministarstvo odbrane Italije u prisustvu ministra odbrane Srbije i najviše srpske vojne delegacije, a knjigu su predstavili autor, načelnik Generalštaba oružanih snaga Italije, admiral Luiđi Bineli Manteli i dr Paolo Mijeli, jedan od najuglednijih italijanskih istoričara i novinara. Sve je bilo u znaku Srbije kojoj je Italija tom prilikom iskazala najveću počast kao savezniku legendarne hrabrosti.
Mila Mihajlović kaže da je nepobitna istorijska činjenica da je srpska vojska bila jedina u stanju da odluči pobedu u ratu kada je 15. septembra 1918. godine, munjevitim napadom probila Solunski front i nastavila nezadrživo da napreduje, praćena savezničkim trupama.
- Te vojske ne bi bilo da kobne zime između 1915. i 1916. godine na obalama Albanije nije naišla na pruženu ruku italijanske mornarice. Ona je Srbe u najtežim mogućim uslovima prebacila u Italiju i spasla. Ova neverovatna priča je potkrepljena fotografijama i originalnim filmom, takođe nađenim u italijanskim arhivima Instituta Luče baš zahvaljujući pomenutom reprintu koji sam priredila - kaže ugledna novinarka.
Teret krvavog duga
Koliki je odjek imalo ovo izdanje, govori i podatak da je na Međunarodnom salonu knjiga 2015. godine u Torinu proglašeno za događaj godine u italijanskom izdavaštvu. A nametnulo je pitanja na koja u srpskoj, pa ni u stranoj literaturi, nije bilo odgovora. Zašto je baš Italija spasla srpsku vojsku i narod, a ne Francuska i Engleska, saveznici koji su na sebe bili preuzeli takvu obavezu? Zašto su se ovi saveznici oglušili o očajničke pozive u pomoć srpske vlade, iako svesni da je bio u pitanju opstanak srpske države i naroda, kako to konstatuje prof. dr Momčilo Pavlović u recenziji srpskog izdanja tog reprinta.
- Mnogo je pitanja koja su se logično nametala. Među njima i kako je i zbog čega Srbija bila dovedena u situaciju potpunog sloma, a njene institucije, kralj, vojska, crkva, vlada, parlament, državna kasa i arhiva, dragocenosti, inteligencija, narod i srpska mladost, da napuste zemlju tražeći spas pred totalnim uništenjem? Ono najteže pitanje sa još nepronađenim odgovorom, jeste zašto se Italija, dotadašnji veliki rival Srbije, ta velika sila koja bi imala samo koristi od državne propasti Srbije, a ne srpski "prijatelji", unilateralno, bez ikakve obaveze prema Srbiji i bez konsultovanja sa saveznicima, usamljeno i protivno svim svojim političkim interesima, ponela drugačije od svojih saveznika i evakuisala Srbe do spasa - sa strašću priča dr Mihajlović, i dodaje:
- Zašto je ova istina skrivana sve ove godine? Zbog čega je stotinu godina negovan istorijski falsifikat o spasonosnoj "lađi francuskoj"? I na kraju, da li je ishod Velikog rata za Srbiju bila sjajna politička i vojna pobeda ili za dlaku preživljena smrtna opasnost i ulazak u preskupo plaćenu jugoslovensku avanturu, teret krvavog duga koji Srbi i Srbija još nose?
Saveti akademika
Supervizor knjige "Italijanski mornari za srpsku vojsku: zalog humanosti u odiseji pakla", bio je akademik Dragoljub Živojinović koji se zainteresovao za istraživanje dr Mile Mihajlović i pozvao je da učestvuje na konferenciji u SANU "Srbi i Prvi svetski rat". Od tada je naš najveći poznavalac istorije Velikog rata pomno pratio njen rad i nije propuštao nijedno predavanje na kom je učestvovala.
- Prvi je u novembru 2015. pročitao rukopis ove nove knjige i hrabrio me u teškom suočavanju sa važnim istorijskim segmetnom za koji je govorio da ga se još niko nije dotakao. Po njegovim sugestijama i savetima sam u knjizi sam dala posebnu težinu razmišljanju: zašto je baš Italija spasla Srbe i to pitanje ostavlja otvoreno - sa ponosom kaže sagovonica "Vesti".
Surevnjivi saveznici
Njena nova knjiga "Italijanski mornari za srpsku vojsku: zalog humanosti u odiseji pakla" dokumentovano pokušava da na ta pitanja odgovori i pruža niz dosad nepoznatih činjenica koje navode na drugačije sagledavanje Velikog rata.
- Interesantno je da se sva strana i domaća arhivska građa, isprepletena u knjizi, apsolutno poklapa, pa i u detaljima. To je posebno zanimljivo u delu prelaska Albanije, dok poglavlje o povlačenju preko Kosmeta i Crne Gore obiluje dosada nepoznatim detaljima uvedenim iz italijanske arhivske građe do koje sam došla istraživanjem u Državnom arhivu Italije, Ministarstvu inostranih poslova, Ministarstvu mornarice, arhivu Parlamenta, Vatikanskom arhivu i drugim italijanskim i srpskim arhivskim fondovima - rekla je Mila Mihajlović za "Vesti".
Ova knjiga nam, po rečima autorke, pruža i saznanje o surevnjivosti francuskih i britanskih komandanta, jedan od bitnih uzroka da Antanta ne odgovori dostojno postavljenom zadatku prihvatanja srpske vojske i izbeglica, vojske koja je izvela manevar povlačenje pod borbom, sačuvala živu silu i ostala neporažena. Potresno svedočanstvo strašnih događaja i užasa smrti iz pera novinara, pisca i izdavača Antona Garibaldi Kvestrinija, vešto je uklopljen u tekst rukopisa.
- To je autentični zapis italijanskog učesnika događaja koji još jednom potvrđuje svu veličinu napora srpske vojske i izbeglica. Potrudila sam se da rasvetlim i dosad potpuno nepravedno zanemareno učešće italijanskih sanitarnih misija u pomoći srpskoj vojsci i narodu. Zato sam objavila detaljne podatke i autentična svedočenja o italijanskim brodovima-bolnicama kojima je na desetine hiljada Srba lečeno i prevezeno do spasa - otkrila nam je Mihajlovićeva.
Ona bi uskoro trebalo da objavi svoju novu knjigu pod nazivom "Kulturno pamćenje tršćanskih Srba". Biće to luksuzno izdanje, ne zbog korica nego zbog priče koju je hirurškim metodama otkrila ova neumorna dama, po osnovnom obrazovanju operska umetnica, lirski koloraturni sopran koji danas ispisuje novu istoriju svoje otadžbine Srbije i nove domovine Italije.
Nagrađena Zlatnom značkom
Dr Mila Mihajlović je ovogodišnja dobitnica Zlatne značke Kulturno-prosvetne zajednice Srbije za dugogodišnji doprinos razvijanju kulturnih delatnosti - za nesebičan, predan i dugotrajan rad. Vest da je ovu nagradu, koja se dodeljuje 42. put, dobila i novinarka RAI prenela je i italijanska agencija ANSA istakavši značaj ove nagrade, a posebno naglasivši da je Mila prva iz Italije koja je njen laureat, pri čemu su nabrojali njen doprinos na zbližavanju Italije i Srbije. Zlatnu značku dodeljuju Kulturno-prosvetna zajednica i Ministarstvo spoljnih poslova Srbije - Uprava za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu, a pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja Vlade Srbije.
Zahvalnost regenta
Posebno poglavlje u knjizi dr Mile Mihajlović predstavljaju prilozi, među kojima zasebno mesto pripada događajima iz marta 1916, kada regent Aleksandar Karađorđević, Nikola Pašić i brojna srpska delegacija dolaze u zvaničnu posetu Italiji da zahvale italijanskoj vladi, kralju i narodu.
- To je vreme u kom je Italija iz Albanije već izvukla glavninu srpske vojske i naroda. Civili iz Italije uglavnom nastavljaju put Francuske, dok se vojne snage sada prebacuju na Krf i u Bizertu, a regent i vlada dolaze da zvanično zahvale spasiocu. Najpre dolaze u Rim gde ih dočekuju s najvećim počastima, dok mase sveta put kojim srpski regent i vlada gaze posipaju cvećem, kličući "Živela Srbija" i "Živela Italija". Iz Rima, Srbi idu da pozdrave italijanskog kralja koji je rezidenciju prebacio u "Vilu Italija" u mestu Martinjako kod fronta na Soči. I tu ih dočekuju sa svim počastima. Regent sa delegacijom obilazi front, pa nastavlja put dalje, u Torino. Odatle regent Aleksandar Karađorđević kreće u privatnu posetu Francuskoj - otkriva Mihajlovićeva i naglašava da je ovaj, dosad nepoznat segment srpske istorije, takođe detaljno potkrepljen originalnim dokumentima iz štampe i vojnih i političkih arhiva.
