6 godina kasnije: Ko zapravo vlada Sirijom, a nisu ni Asad ni Rusi?

Gotovo šest godina je prošlo od početka građanskog rata u Siriji, koji su uz povremeno primirje i dalje traje. Prema različitim procenama više nevladinih organizacija, koje prilično variraju, u tom periodu ub-ijeno je između 320.000 i 450.000 ljudi, a povređeno je više od dva miliona. Manje-više svi su složni da je oko 45 odsto predratne populacije Sirije koja se kretala oko brojke od 23 miliona ljudi, u ratu izgubilo svoj dom - ti su ljudi ili izbegli u druge delove Sirije ili su pobegli u inostranstvo, najviše njih u Jordan i Tursku odakle je jedan deo nastavio prema Zapadnoj Evropi.

Nakon što su snage sirijskog predsednika Bašara al Asada uz pomoć ruskih Vazdušno-kosmičkih snaga i brojnih šiitskih milicija u decembru 2016. godine slomile otpor preostalih pobunjeničkih grupa u istočnom Alepu, krajem godine je uz posredstvo Turske, Irana i Rusije dogovoreno primirje između Asadovih snaga pobunjenika. Iz tog primirja, koje je trajalo do 14. februara ove godine nakon čega se urušilo u nizu napada, bile su isključene terorističke organizacije Islamska država i Fatah al Šam (nekadašnja al Nusra) Većina je mislila kako je osvajanjem Alepa Bašar al Asad prokrčio svoj put prema konačnoj pobedi u ratu i kontroli nad Sirijom, pogotovo u kontekstu opadanja moći Islamske države čija se teritorija u Siriji i Iraku sve više i više smanjuje.

Na samom početku reportaže novinari nas upoznaju s čovekom koji na ulici Alepa danas prodaje kafu iz automata. Pre nekoliko sedmica se vratio u svoju četvrt nakon što su je zauzele snage Bašara al Asada kako bi video šta je ostalo od njegove radionice za popravke motocikala. Čim je došao do nje video je da je brava razvaljena, a unutra je našao naoružane muškarce s oznakama paravojnih formacija vernih Asadovom režimu kako uzimaju motocikl, njegov alat i rezervne delove iz garaže. Da mu slučajno ne bi palo na pamet da svedoči, ta dva muškarca su mu pretila kalašnjikovima dok su njihovi "saborci" tovarili stvari u svoj kamion. Dok je muškarac ispričao novinarima o sudbini svoje radionice, do njih su došli i drugi građani koji su odreda podelili slične priče kako su ostali bez svojih stvari koje su opljačkali pripadnici paravojnih trupa. Ali, čim su videli dva muškarca s oznakama Pustinjskih sokolova, jedne od dve najmoćnije šiitske milicije odane predsedniku Asadu, odmah su od straha zaćutali, pišu novinari za Špigla.

To je uvod u priču koja objašnjava kako je zapravo Asadov režim došao u pobedničku poziciju. Za početak, tu je pomoć Rusa, koji su svoju intervenciju vrlo javno reklamirali, a koja se uglavnom sastojala od vazdušne podrške, donacija oružja sirijskoj vojsci i šiitskim milicijama i slično. Još veću ulogu imao je Iran pod čijim je nadzorom Asadu poslato ono što mu je najviše trebalo - naoružani borci koji su se pridružili brojnim šiitskim milicijama. Prema Čarlsu Listeru s Instituta za Bliski istok, pre početka intervencije u septembru 2015. Rusi su procenili da zvanićna Sirijska armija ima samo 6000 borbeno spremnih vojnika.

Upravo su te milicije bile ključne za Asadov vojni uspeh, budući da su mu naoružani borci najviše nedostajali, zbog čega je sirijska vojska spala na regrutovanje ljudi iz zatvora. Dok je prilikom osvajanja istočnog Alepa Asadov režim u svet slao slike sirijskih vojnika, najveći deo borbe zapravo su izneli pripadnici milicija. Kako su milicije postale neophodne, tako su se i otele kontroli. Uz dve najmoćnije grupe, Pustinjske sokolove i Tigrove iz Hame, tu su stotine drugih naoružanih grupa koje u ovom trenutku zapravo vladaju velikim delovima teritorije koji je nominalno pod kontrolom Asada i sirijske vojske. Nekažnjeno pljačkaju, zlostavljaju civile, ub-ijaju, a niko ih u tome ne može zaustaviti, čak ni Asad. Prema novinarima Špigla, milicije su moćnije od Bašara al Asada, a njihovi zapovednici su ti koji zapravo vladaju Sirijom.

Ovakav razvoj situacije i nije toliko neočekivan s obzirom na religijski "odnos snaga" u Siriji pre rata. Naime, Bašar al Asad, kao i njegov pokojni otac Hafez, svoju poziciju na moći održavali su prvenstveno uz podršku i lojalnost alavita (reč je šiitskim muslimanima, s određenim specifičnim elementima u veri) kojima i sami pripadaju - ali, oni su i pre rata činili između 12 i 15 odsto sirijske populacije. Većinu, oko 75 odsto populacije su činili sunitski muslimani, dok je hrišćana bilo oko 8 odsto, a druza 3 odsto.

Iako su demonstranti u početku pobune protiv Asada tražili pravedniju raspodelu bogatstva i demokratičnije društvo, kako su se protesti pretvorili u oružanu pobunu, a potom i u otvoreni rat, na površinu su izašle stare verske podele u kojima su većinski suniti i manjinski šiiti stajali na suprotnim stranama. Kako je rat odmicao tako je Asadova pozicija bila teža zbog činjenice da su mnogi ljudi napustili vojsku, a oni koji su mu ostali verni umirali su u teškim borbama. Stoga, da bi sačuvao svoje regularne jedinice, Asad je dopustio navodno lojalnim naoružanim borcima da formiraju vlastite milicije.