Tvrđava čuva Jerinine tajne
Na uskom priobalju Drine, stisnuta obroncima planina, ugnezdila su se dva Zvornika, Mali s desne u Srbiji i onaj drugi, neki ga zovu Veliki, s leve obale reke u Republici Srpskoj. Na tom malom prostoru istorija je ostavila krupne tragove.
S jedne strane nalazi se podzemni grad Aleksandra Karađorđevića, građen sredinom tridesetih godina prošlog veka, tu je i most stariji od osam decenija, nazvan po istom vladaru, a tačno nasuprot njih ovaj kraj kao da nadgleda tvrđava Đurđev grad iznad Zvornika, sazdana od kamena koje su nagrizali vekovi. Zajedničko im je da bi to što imaju mogle biti prave, čak jedinstvene turističke atrakcije, ali to još nisu.
Burna istorija
Posetioci Zvornika (RS) ne mogu, prilazeći ovom gradu, da ne primete zidove i ostatke kula koje se od drinske obale uzdižu sve do zaravni brda Mlađevac na kome se, pišu knjige, na nadmorskoj visini od 400 metara, nalazi Đurđev grad. Zovu ga i Jerinin grad, ili Kula grad, a jedinstveno utvrđenje koje čine Donji, Srednji i Gornji grad zauzima površinu od gotovo 50.000 kvadratnih metara.
Tik pored Drine počinje Donji grad kroz čiju kapiju ide magistralni put, i liticom se podiže do građevine visoke dvadesetak metara koja označava Srednji grad, dok su na najvišoj koti zidine Gornjeg grada. Istorija kaže da je tvrđava podignuta, najverovatnije početkom 14. veka, a da ga je u 15. veku, tačnije 1433. godine, zauzeo ili od ugarskog kralja dobio na poklon Đurađ Branković, srpski vladar od 1427. do 1456, po kome je i nazvana.
Međutim, prema sačuvanom predanju, tvrđavu je podigla Brankovićeva supruga Jerina, u narodu zapamćena kao Prokleta Jerina, pa grad neki zovu po njoj. Preciznih istorijskih podataka nema, kažu istoričari, pa neki pominju da je tvrđavu gradila vlastelinska porodica Zlatonosovića, koja je u to doba vladala ovim područjem, a sedište joj je bilo baš u Zvorniku. Zapisano je da su, prema nekim izvorima, četiri decenije pre boja na Kosovu braća Vukmir i Vukašin Zlatonosović imali u Zvorniku dvorac. U spisima Dubrovačkog arhiva iz maja 1410. prvi put se pominje naziv
Zvo(r)nik, koji dvadesetak godina kasnije potpada pod ugarsku vlast. Tvrđavu je kasnije zauzela osmanlijska vojska, koja ju je za svoje vladavine (1460-1878) proširila, a onda na ovom području od 1878. do kraja Prvog svetskog rata traje period austrougarske vlasti, i oni su je nadograđivali, a na tvrđavi su i danas vidljivi natpisi ostali iz tog vremena.
Nacionalni spomenik
Pre 13 godina Đurđev grad proglašen je nacionalnim spomenikom, a Zvornik je 2011. pokrenuo njegovu obnovu s planom restauracije, arheoloških istraživanja i kompletnom rasvetom tvrđave. Nažalost, to nije dovedeno do kraja, a urađeno je uništeno. Bez obzira na to što se Đurđev grad nalazi s druge strane Drine, u Republici Srpskoj, veliki je broj turista sa desne obale zainteresovan za posetu tvrđavi od izuzetnog istorijskog značaja, kaže Vladimir Vulović iz Turističko-informativnog centra Kraljevska Banja Koviljača, koji im rado ispunjava tu želju.
- Imao sam prilike da strane turiste, profesore istorije s Moskovskog univerziteta, arheologe i mnoge druge upoznam sa zvorničkom tvrđavom. Prema njihovim rečima, ona je po značaju u rangu Smederevske tvrđave, ali i jedinstvena po tome što se sastoji iz tri vezane celine. Utisci turista su pozitivni i svi su zainteresovani da čuju priču o istoriji Jerininog grada i uživaju u fenomenalnom pogledu sa vrha tvrđave. Brojne legende o Jerini posebno su im interesantne, ali im takođe nije jasno zašto jedno takvo mesto nije bolje uređeno i sačuvano.
Grafiti i konzerve
Danas posetioce dočekuju zidine koje odmah oduševe svojom veličinom, kvalitetom gradnje, a ono što nikoga ne ostavi ravnodušnim jeste pogled koji puca na Drinu i Zvorničko jezero, pa sve dokle oko seže.
Otvori u zidovima, "prozori" pokazuju širinu i masivnost zidina, ali i da je ovo bilo izuzetno dobro strateško mesto sa kojeg se mogao kontrolisati veliki teren.
Nažalost, delovi su urušeni, na zidovima ima ispisanih grafita, posetioca dočeka i bačeno smeće, konzerve pića i ambalaža, ali je prostor pokošen pa se može lagano obići veći deo ostataka Đurđeva grada.
Ostaci elektroormana i svetiljki svedoče da je lokalna vlast pokušala da uredi ovaj prostor i od njega napravi turističku atrakciju, ali su i ovde oni kojima je draže da ruše nego da grade, za sada, pobedili.
Do Gornjeg grada se iz Zvornika stiže krivudavim, oko sedam kilometara dugim, asfaltiranim putem, ali se to može učiniti i peške stazom nešto kraćom od dva kilometra nazvanom "Jerinine staze", koja vodi iz centra grada, dok je staza od Gradske kapije, odnosno od Donjeg do Srednjeg grada nazvana je "Jerinin put strasti".
Za Jerinu je vezano više legendi, prema jednoj ona nije bila zadovoljna brzinom radova pa je zapovedila da se kamen zagreje da bi ga graditelji brže prenosili iz ruke u ruku do željenog mesta.
Opet, Jerinina staza strasti nazvana je prema legendi po kojoj je lepa despotica volela da zavodi mlade momke iz njene pratnje, ali ih je onda kroz tajna vrata odaja pod okriljem mraka bacala u Drinu, kako se ne bi saznalo za njen ljubavni život.
Mesto gde su u srednjem veku koračali vojnici despota Đurađa, pa Turci, a onda i austrougarski soldati, čuva među zidovima, sačuvanim prolazima, kulama, trag prohujalih vekova koji su doneli mnogo promena, ali ono što je i tada, a i danas na ovom mestu ostalo isto jeste pogled na krivu Drinu koja neumorno teče.
Iživljavanje huligana
- Posle raspada SFRJ odmah iznad tvrđave sagrađena je Crkva Svete Petke Trnove. Urađena je po uzoru na Crkvu Svetog Petra Cetinjskog na Lovćenu.
Mora se još mnogo poraditi na promociji Đurđevog grada, uređenju prilaza, čišćenju terena. Nedostaju table sa objašnjenjima, turistima i te kako zasmetaju grafiti na zidovima tvrđave, smeće i nepokošeno rastinje između Srednjeg i Gornjeg grada, nepristupačnost. Vidi se da je dosta uloženo u poslednje vreme, ali nažalost sve uloženo (staze, ulične svetiljke, klupe, kante..) brzo je postalo predmet iživljavanja huligana.
Verovatno bi jedna dobra markentiška strategija i promocija ove tvrđave u regionu i u inostranstvu dovela mnogo veći broj posetilaca, koji bi plaćanjem ulaznice za obilazak jednog opremljenog kompleksa mogli obezbediti dovoljno prihoda za ponovno oživljavanje i održavanje ove, potencijalno velike turističke atrakcije grada Zvornika i Podrinja uopšte - kaže Vladimir Vulović i podseća da turiste koji dođu u ovaj deo Srbije ovde čekaju Zvorničko jezero, a na desnoj obali osim "tajnog grada", Banja Koviljača, Gučevo, Tršić, Tronoša, Soko grad, tako da bi uređenjem Đurđevog grada bila još bolja turistička ponuda sa obe strane Drine.
