Zašto Tito nije voleo Deda Mraza?
Deda Mraz nije bio poželjan u prvim godinama socijalističke Jugoslavije. "Osuđen" je kao boljševičko-klerikalna tvorevina.
Poklone je deci, umesto čike sa belom bradom, trebalo da deli mlada devojka u nošnji ili stari partizan. Do pojave televizije Tito je Nove godine dočekivao u užem krugu prijatelja, a svakog 1. januara na radiju je prenošena poruka kojom je građanima čestitao nastupajuću godinu.
"Nikad im bolje nije bilo?“
Na izložbi „Nikad im bolje nije bilo?“, koja do 17. februara traje u beogradskom Muzeju istorije Jugoslavije, može se osetiti i novogodišnja atmosfera u nekadašnjoj SFRJ. Postavka sa više od 200 predmeta, 400 fotografija i 26 video-klipova, govori o modernizaciji života u socijalističkoj Jugoslaviji.
- Šezdesetih godina uz pomoć televizijske slike Titovi dočeci postaju “privatni“, skoro “porodični“ događaji koje prati cela Jugoslavija. Protokol Kabineta predsednika otad brižljivo vodi računa da se predsednik svake godine nađe u drugoj republici SFRJ i da, pored svog privatnog dočeka sa suprugom i prijateljima, poseti i neku od masovnih proslava, prošeta ulicama, provoza se gradskim prevozom i bude blizu naroda - kaže istoričarka umetnosti Ana Panić, kustos Muzeja istorije Jugoslavije.
Na brojnim fotografijama zabeleženi su ti dočeci.
- Nigde ne nalazimo da ga je Tito lično zabranio, ali je Deda Mraz u prvim godinama socijalizma bio nepoželjan, osuđivan kao boljševičko-klerikalna tvorevina. Dovođen je u vezu sa, pre svega, Kraljem zime, na ruskom “Ded moroz“, koji potiče još iz paganske tradicije. On je išao od kuće do kuće, a ljudi su mu darovali poklone da im hladna zima što bezbolnije prođe. Kralj zime je bio obučen u dugačku zelenu haljinu obrubljenu krznom - objašnjava Panićeva.
Deda Mraz kakvog ga mi pak znamo - simpatičan dekica sa crvenim odelom i bradom koji ulazi u kuće kroz dimnjak i deci daje poklone - podseća na Svetog Nikolu, a za njegovu planetarnu prisutnost zaslužna je “Koka-Kola“. Vetrovi pedesetih godina uticali su na promenu klime, pa je uz modernizaciju i liberalizaciju društva, i lik Deda Mraza bio čest i rado viđen gost na novogodišnjim proslavama u firmama i vrtićima SFRJ.
Zamene za Deda Mraza
Ipak, Nova godina je, sa drugim, novim praznicima, bila bitan elemenat u procesu transformacije društva i stvaranja novog čoveka socijalizma, stvaranja osećaja pripadnosti zajednici bez obzira na veroispovest i nacionalnost.
- Antifašistički front žena, kao najmanje politizovana masovna organizacija, krajem 1948. delegiran je da promoviše Novu godinu kao budući "narodni običaj“. Insistiralo se na Novoj godini kao dečjem prazniku, čak je i 31. decembar proglašen praznikom dečje radosti, ali ovaj datum nije zaživeo - kaže sagovornica.
Centralna ličnost je trebalo da postane devojka u narodnoj nošnji, koja donosi budućnost, ili stari partizan zbog kontinuiteta revolucionarnih tradicija.
Nova godina praznik od 1955.
Nova godina je proglašena državnim praznikom u FNRJ tek 1955, prvim opštim zakonom o državnim praznicima. U prethodnom zakonu iz 1929. pomenuta je kao verski praznik za katolike.
- U prvim posleratnim godinama, Božić se još zvanično slavio, novine su objavljivale praznične trobroje sa božićnim pesmama i čestitkama, ali već 1947. u štampi nema ni naznaka božićne atmosfere. Vlast je u delovima zemlje gde je bilo većinsko katoličko stanovništvo naredila da se iz prodaje povuku jelke, slatkiši i igračke, i puste ponovo u prodaju direktno pred Novu godinu. Kombinacijom propagande i prinude, stvoren je narodni praznik koji je 1949. dobio svoj oblik - kaže Ana Panić, kustos Muzeja istorije Jugoslavije.
